Η ποίηση του Φθινόπωρου...

"Νόστιμο φθινόπωρο! Η αληθινή ψυχή μου είναι παντρεμένη μ'αυτό, και αν ήμουν πουλί θα πετούσα γύρω από τη γη αναζητώντας διαδοχικά φθινόπωρα..."
Τζώρτζ Έλλιοτ

 

 

 

 

Όταν ήρθες

Εσβήναν τα χρυσάνθεμα σαν πόθοι 

στον κήπον όταν ήρθες. Εγελούσες 

γαλήνια, σα λευκό χαμολουλούδι. 

Αμίλητος, τη μέσα μου μαυρίλα 

την έκανα γλυκύτατο τραγούδι 

κι απάνω σου το λέγανε τα φύλλα.

Κώστας Καρυωτάκης

Πόθος

Βαθὺ χινόπωρο γοερό, πόσο καιρὸ σὲ καρτερῶ,

μὲ τὶς πλατιές, βαριές σου στάλες

τῶν φύλλων ἄραχλοι χαμοί, τῶν δειλινῶν ἀργοὶ καημοί,

ποῦ μὲ μεθούσατε τὶς ἄλλες...

Τὰ καλοκαίρια μ᾿ ἕψησαν καὶ τὰ λιοπύρια τὰ βαριά,

κι οἱ ξάστεροι οὐρανοὶ οἱ γαλάζοι:

ἀπόψε μου ποθεῖ ἡ καρδιὰ πότε νὰ ῾ρθεῖ μέσ᾿ τὰ κλαριά,

ὁ θεῖος βοριὰς καὶ τὸ χαλάζι!

Τότε, γερτὸς κι ἐγὼ ξανά, μέσ᾿ τὰ μουγγὰ τὰ δειλινά,

θ᾿ ἀναπολῶ γλυκά, -ποιὸς ξέρει-,

καὶ θὰ μὲ σφάζει πιὸ πολύ, σὰν ἕνα μακρινὸ βιολί,

τὸ περασμένο καλοκαίρι...

Ναπολέων Λαμπαθιώτης 

Ἄρχισε ψύχρα.

Τὸ γύρισε ὁ καιρὸς σὲ ἀναχώρηση.

Ἡ πρώτη μέρα τοῦ Σεπτέμβρη

ξοδεύτηκε σὲ κάποια ὑδρορροή.

Ὡς χθὲς ἀκόμα ὅλα ἔρχονταν.

Ζέστες, ἡ διάθεση γιὰ φῶς,

λόγια, πουλιά,

πλαστογραφία ζωῆς.

Γονιμοποιοῦνταν κάθε βράδυ τὰ φεγγάρια,

πολλοὶ διάττοντες ἔρωτες

ᾖρθαν στὸν κόσμο τὸν περασμένο μήνα.

Τώρα ἡ γνωστὴ ψύχρα

κι ὅλα νὰ φεύγουν.

Ζέστες, πουλιά, ἡ διάθεση γιὰ φῶς.

Φεύγουν τὰ πουλιά, ἀκολουθοῦν τὰ λόγια

ἡ μία ἐρήμωση τραβάει πίσω τῆς τὴν ἄλλη

μὲ λύπη αὐτοδίδακτη.

Ἤδη ἀποσυνδέθηκε τὸ φῶς ἀπὸ τὴν ἐπανάπαυση

κι ἀπὸ τὶς καλημέρες σου.

Τὰ παράθυρα ἐνδίδουν.

Τὸ χέρι τοῦ μεταβλητοῦ κλείνει τὰ τζάμια,

ἄλλοι λὲν ὡς τὴν ἄνοιξη,

ἄλλοι φοβοῦνται διὰ βίου.

Κι ἐσὺ τί κάθεσαι;

Καιρὸς νὰ μπεῖς κι ἐσὺ στὰ ἀλλαγμένα.

Νὰ γίνεις ὅτι ἀναρωτιόμουν πέρυσι:

«ποιὸς ξέρει τ᾿ ἄλλο μου φθινόπωρο;».

Καιρὸς νὰ γίνεις «τ᾿ ἄλλο μου φθινόπωρο».

Ἄρχισε ψύχρα.

Ρῖξε στὴν πλάτη σου ἕνα ροῦχο ἀποδημίας.

Κική Δημουλά 

 

Τί γυρεύει το κορίτσι στο σκοτάδι της καρέκλας;

Γρήγορα καθώς νυχτώνει το φθινόπωρο

γδύνεται με σύννεφα μπροστά στα μάτια

με τη βροχή μες στο κεφάλι με τη βελόνα στην καρδιά

βγάζει τις κάλτσες βγάζει τα λουλούδια πετάει το φωτοστέφανο

έξω τα φύλλα του καιρού βάφονται μες στο αίμα.

Μίλτος Σαχτούρης 

 

Ω, θα ’θελα τόσο πολύ να θυμάσαι

τις ευτυχισμένες μέρες που ήμασταν φίλοι.

Εκείνο τον καιρό η ζωή ήταν πιο όμορφη

κι ο ήλιος πιο καυτός από σήμερα.

Τα νεκρά φύλλα μαζεύονται με το φτυάρι,

βλέπεις, δεν ξέχασα,

τα νεκρά φύλλα μαζεύονται με το φτυάρι,

κι οι αναμνήσεις κι οι λύπες επίσης.

Κι ο Βοριάς τα παρασύρει

μέσα στην παγωμένη νύχτα της λήθης.

Βλέπεις, δεν ξέχασα

το τραγούδι που μου τραγουδούσες.

Είναι ένα τραγούδι που μας μοιάζει,

εσύ μ’ αγαπούσες κι εγώ σ’ αγαπούσα,

και ζούσαμε μαζί οι δυο μας,

εσύ που μ’ αγαπούσες, εγώ που σ’ αγαπούσα.

Αλλά η ζωή χωρίζει αυτούς που αγαπιούνται,

τόσο γλυκά, δίχως να κάνει θόρυβο,

και η θάλασσα σβήνει πάνω στην άμμο

τα βήματα των εραστών που χώρισαν…

 

Jacques Prévert: «Τα νεκρά φύλλα»

 

 

Σεπτέμβρης ή Σταυρίτες ή Τρυγομηνάς....

 «Τραγούδι του τρυγητού»: «Αμπέλι μου πλατύφυλλο/ και καλοκλαδεμένο,/ δέσε σταφύλια κόκκινα,/ να μπω να σε τρυγήσω,/ να κάμω αθάνατο κρασί,/ μοσχοβολιά γιομάτο». Κώστας Κρυστάλλης
Ο Σεπτέμβριος, ή Σεπτέμβρης, ή Σταυρίτες (ποντιακά), είναι ο ένατος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και πρώτος μήνας του Φθινοπώρου. Περιλαμβάνει 30 ημέρες. Ο Σεπτέμβριος ήταν ο 7ος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου εξ ου και η ονομασία του. Ο λαός μας συνηθίζει να λέει πως: «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνας». Oι καιρικές, όμως, συνθήκες που επικρατούν συνήθως τον Σεπτέμβριο δεν μας επιτρέπουν να το πιστέψουμε! Γιατί, παρ’ όλο που υποτίθεται ότι με την έλευση του Σεπτεμβρίου αρχίζει το φθινόπωρο, κάθε χρόνο φαίνεται ότι ακόμη και σε όλη τη διάρκεια του μήνα το καλοκαίρι καλά κρατεί. Ο καιρός όμως σιγά-σιγά αρχίζει ν’ αλλάζει και να μας προετοιμάζει για τον επερχόμενο χειμώνα. Στο τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, άλλωστε, ξεκινάει επίσημα και το φθινόπωρο, με την άφιξη του Ήλιου στο φθινοπωρινό ισημερινό σημείο της τροχιάς του στις 22 του μήνα

Ινδικτιών

Ο Σεπτέμβριος είναι επίσης και ο μήνας της επιστροφής των μαθητών στα σχολεία για μια νέα χρονιά. Από τις αρχές, άλλωστε, του 4ου αιώνα μ.Χ. ο Σεπτέμβριος καθιερώθηκε ως η αρχή του εκκλησιαστικού αλλά και του πολιτικού έτους, επειδή η 1η Σεπτεμβρίου συνέπιπτε με την αρχή της ινδικτιώνος. Ακόμη και σήμερα, άλλωστε, η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να εορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου ως «αρχή της ινδίκτου». Όπως μας πληροφορεί η Μαρίνα Δετοράκη:

    «Η λέξη ινδικτιών σημαίνει κατ’ αρχήν τον προσδιορισμό του ετήσιου ποσού που έπρεπε να καταβάλλουν οι Ρωμαίοι πολίτες ως φόρο. Συνεκδοχικά, πήρε τη σημασία της οικονομικής χρονιάς, και όταν οι φόροι ρυθμίζονταν με βάση μια περίοδο περισσοτέρων ετών, ινδικτιών ονομάστηκε το σύνολο αυτών των ετών… Κατέληξε έτσι να σημαίνει ένα θεσμοθετημένο κύκλο 15 ετών, συνεχώς επαναλαμβανόμενο (όπως η εβδομάδα ή ο μήνας), που χρησιμοποιήθηκε για τη χρονολόγηση πράξεων και γεγονότων… που τελικά παγιώθηκε ως το δημοφιλέστερο σύστημα χρονολόγησης για τους Βυζαντινούς, και η 1η Σεπτεμβρίου ως η αρχή του έτους τους».    

— Μαρίνα Δετοράκη

Γι’ αυτό, άλλωστε, σε ορισμένες περιοχές της χώρας μας η 31η Αυγούστου ονομάζεται «κλειδοχρονιά» επειδή «κλειδώνει» (τελειώνει) ο προηγούμενος χρόνος, ενώ η 1η Σεπτεμβρίου ονομάζεται «αρχιχρονιά».
Λαογραφία

 

Ο Σεπτέμβριος, όμως, έχει κι άλλες ονομασίες, όπως «Σταυριάτης» ή «Σταυρίτης» λόγω της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 του μήνα. Όπως μας αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης:
    «Η μέρα της γιορτής αυτής σε πολλά μέρη αποτελεί χρονικό σταθμό στις τοπικές αγροτικές και ποιμενικές εργασίες και λαμβάνεται ως η αρχή ή το τέρμα για τις σχετικές συμβάσεις. Αλλά σταθμό αποτελούσε παλαιότερα και για τους ναυτικούς, οι οποίοι τότε σταματούσαν τα μακρινά ταξίδια με ιστιοφόρα, όπως συμβούλευε η παροιμία: “Του Σταυρού, σταύρωνε και δένε”. Στις εκκλησίες μοιράζεται τη μέρα αυτή βασιλικός, εκκλησιαστική συνήθεια που πηγάζει από την παράδοση ότι στο μέρος όπου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό, που για το λόγο αυτό λέγεται και σταυρολούλουδο… Με το βασιλικό από την εκκλησία και με αγιασμό της ημέρας ετοιμάζεται το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά».    
— Γεώργιος Ν. Αικατερινίδη
 Κυρίως, όμως, ο Σεπτέμβριος είναι γνωστός με την ονομασία «Τρυγομηνάς» ή «Τρυγητής». Όπως γράφει, με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο, η Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη:

  «Την καθολική και πυρετώδη συμμετοχή της κοινότητας αποδίδει η παροιμιακή φράση “θέρος, τρύγος, πόλεμος”. Η συμμετοχή όλων των κατοίκων του οικισμού αναδείκνυε τον τρύγο σε ευχάριστη εργασία, που συχνά έπαιρνε το χαρακτήρα πανηγυριού… Η μεταφορά των σταφυλιών στο ληνό (πατητήρι, αργαστήρι, καρούτα, πατερό, τραπεζονιά, σκαφόνι κ.ά.) γίνεται με ζώα, με κάρα ή με μηχανικά μέσα, σήμερα πια στα πατητήρια. Το πατητήρι διαφέρει από περιοχή σε περιοχή ως προς το σχήμα και τη χωρητικότητα. Αλλού είναι κτιστή παραλληλεπίπεδη δεξαμενή με κλίση του δαπέδου προς την πλευρά απ’ όπου εξέρχεται ο μούστος, αλλού είναι ένας μεγάλος ξύλινος ή πλεχτός φορητός κάδος, που τοποθετείται κατά το πάτημα πάνω σε κτιστή δεξαμενή (υπολήνιο, αποδοχάρι, δοχειό κ.ά.), μέσα στην οποία ρέει ο μούστος. Το πάτημα των σταφυλιών γίνεται από τους “πατητάδες”. Το γλεύκος (μούστος, απόσταμα, βράσμα, λαγάρι, πρόσυρο κ.ά.) μεταφέρεται και αποθηκεύεται συνήθως σε μεγάλα βαρέλια, που έχουν πλυθεί με ειδικά αρωματικά φυτά (σχίνο, μυρτιά, δάφνη κ.ά.) κι έχουν απολυμανθεί με θειάφι ή έχουν ρετσινωθεί. Μέσα εκεί ο μούστος “βράζει”, ζυμώνεται και γίνεται κρασί».    

— Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη

Όπως γράφει και ο Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894) στο «Τραγούδι του τρυγητού»: «Αμπέλι μου πλατύφυλλο/ και καλοκλαδεμένο,/ δέσε σταφύλια κόκκινα,/ να μπω να σε τρυγήσω,/ να κάμω αθάνατο κρασί,/ μοσχοβολιά γιομάτο». Ο τρυγητός των αμπελιών και η δημιουργία του κρασιού είναι, άλλωστε, μια πανάρχαια διαδικασία που ανάγεται στην περίοδο της γεωργικής επανάστασης πριν από περίπου 7.000 χρόνια, ενώ και οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν με την οινοποιία τουλάχιστον από το 1700 π.Χ. Η σχετική μάλιστα μυθολογία για το κρασί, και η σύνδεσή του με το θεό Διόνυσο, είναι ιδιαίτερα πλούσια. Γιατί το κρασί αντιμετωπιζόταν ανέκαθεν όχι μόνο ως βασικό συστατικό της διατροφής, αλλά και της θρησκείας, αφού οι Έλληνες πίστευαν ότι το αίμα του σταφυλιού είναι αίμα του θεού Διονύσου και ότι πίνοντας κρασί μεταλαμβάνουν από το αίμα του θεού.
Η λατρεία του Διονύσου συνάντησε αρκετές δυσκολίες. Αρχικά, μάλιστα, και μια κάποια καχυποψία απέναντι στο κρασί, όπως αποτυπώνεται σε πολλούς σχετικούς μύθους. Πάρτε, για παράδειγμα, έναν αττικό μύθο που συνδέει τον αστερισμό της Παρθένου με το κρασί. Σύμφωνα με το μύθο αυτό, ο αστερισμός της Παρθένου αντιπροσωπεύει την Ηριγόνη, την κόρη του Ικάριου που πρώτος υποδέχτηκε τον Διόνυσο στην Αττική και από τον οποίο έμαθε την τέχνη να φτιάχνει το κρασί. Στον τόπο που έγινε η συνάντηση εκείνη φυτεύτηκε το πρώτο αμπέλι και η περιοχή ονομάστηκε από τότε Διόνυσος.
Πηγή:Βικιπαίδεια

Ονομασίες του μήνα Σεπτέμβρη, Εργασίες, Εθιμα και Προλήψεις....

  Ο ένατος μήνας του έτους. Έχει 30 ημέρες και είναι ο πρώτος μήνας του φθινοπώρου. Το όνομά του το οφείλει στο λατινικό αριθμητικό septum (= επτά) και ήταν ο έβδομος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου. Ονομαζόταν και  «χρονογράφος», γιατί επικρατούσε η πίστη ότι κατά τον μήνα αυτό ο χάρος «γράφει» εκείνους που πρόκειται να πεθάνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου.Οι αγροτικές εργασίες έδωσαν κι άλλες ονομασίες στο μήνα αυτό, όπως Σταυριάτης ή Σταυρίτης και Σταυρός, Πετμεζάς, Χινόπωρος, Ορτυκολόγος (λόγω του περάσματος των ορτυκιών που αποδημούν), Τρυγομηνάς ή Τρυγητής (λόγω τρύγου) κ.ά. Θεωρείται επίσης ο μήνας των μεγάλων παζαριών (εμποροπανηγύρεις).                ΕΡΓΑΣΙΕΣ:
                Τρύγος.
                Όργωμα χωραφιών, για αν σπείρουν πρώιμα δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη), ή διάφορα όσπρια (φακή, κουκιά, μπιζέλια κ.λ.π.)
                Φύτεμα αειθαλών δέντρων & φραουλών.
                Σπέρνουν ραδίκια, σπανάκια, αντίδια, μαρούλια, κάρδαμο, ρόκα, μαϊντανό, αντράκλα, ραπανάκια, λάχανα & κουνουπίδια.
                Συνεχίζεται το μάζεμα του καπνού.
                Απολυμαίνουν τα κοτέτσια.
                Πάχυνση βοδιών & χοίρων.                ΕΘΙΜΑ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ:
                1^η Σεπτεμβρίου (εορτή του αγίου Συμεών του Στυλίτη): Οι έγκυες γυναίκες απείχαν από κάθε εργασία, για να μην γεννηθεί το παιδί τους με το σημάδι του αγίου (Συμεών/ σημαδεύω). Την ίδια μέρα γιορταζόταν η «Αρχιχρονιά», ένα έθιμο, κατάλοιπο των βυζαντινών χρόνων, καθώς οι βυζαντινοί τον είχαν ως πρώτο μήνα του επίσημου ημερολογίου.
                I. Στη Χώρα της ΚΩ, το βράδυ της 31^ης Αυγούστου, δηλ. της τελευταίας ημέρας του μήνα, αστρονομούν, όπως λένε, δηλ. αφήνουν κάτω από τ’ άστρα ένα μεγάλο καρπούζι, με πολλά σπόρια, ένα ρόδι, μια σκελίδα σκόρδο, ένα κυδώνι, ένα φύλλο από τον «πλάτανο του Ιπποκράτη» κι ένα τσαμπί σταφύλι. Το πρωί της «Αρχιχρονιάς» γυναίκες και παιδιά σηκώνονται πριν βγει ο ήλιος και κατεβαίνουν στην παραλία παίρνοντας μαζί, τους «αστρονομημένους» αυτούς καρπούς που φύλαγαν για ένα χρόνο στο εικονοστάσι, τους πετούν στη θάλασσα και βουτάνε στο νερό τους καινούργιους. Βρέχουν το πρόσωπό τους, μαζεύουν θαλασσινό νερό από σαράντα κύματα και βότσαλα από την ακρογιαλιά. Στο δρόμο για το σπίτι σταματούν στον «πλάτανο» και αγκαλιάζουν τον κορμό του για να πάρουν τα χρόνια του και τη δύναμή του.
                Στο σπίτι πια κρεμούν την καινούρια «Αρχιχρονιά» στο εικονοστάσι, σα σύμβολο αφθονίας για την καινούρια χρονιά. Ρίχνουν λίγα βότσαλα στα μπαούλα, να μην τρώνε οι ποντικοί τα ρούχα, βάζουν λίγα στις τσέπες τους «για το καλό», σκορπίζουν μερικά στην αυλή και ραντίζουν το σπίτι με θαλασσινό νερό για την γλωσσοφαγιά.
                II. Στη ΡΟΔΟ, τη μέρα αυτή κρεμούν στο μεσιά - το μεσαίο χοντρό δοκάρι, που βαστάζει τη στέγη - τη δική τους «Αρχιχρονιά»: ένα άσπρο σακουλάκι γεμάτο στάχυα και σιτάρι. Γύρω απ’ αυτό δένουν μια αρμαθιά καρύδια, ένα κρεμμύδι, ένα σκόρδο, ένα κεχρί, καρπό βαμβακιού κι ένα τσαμπί σταφύλι. Αν δεν κάνουν την «Αρχιχρονιά», δεν αρχίζουν καμιά αγροτική εργασία. Την «Αρχιχρονιά» αυτή την ξεκρεμούν από το μεσιά την Πρωτοχρονιά το πρωί. Τα καρύδια και το τσαμπί που γίνεται σταφίδα το τρώνε, ενώ το σιτάρι, το σκόρδο και το κρεμμύδι τα φυλάγουν για να τα ρίξουν μέσα στο σπόρο, όταν θα αρχίσουν τη σπορά. Το θεωρούν καλό ν’ ανακατευτούν με το σπόρο οι καρποί της «Αρχιχρονιάς».
                III. Στο άλλο άκρο της Ελλάδας, στη ΣΩΖΟΠΟΛΗ ΘΡΑΚΗΣ, οι κάτοικοι, το πρωί της 1^ης Σεπτεμβρίου, ράντιζαν ο καθένας με αγιασμό το σπίτι του, τα αμπέλια του και τα δίχτυα του, για να ευλογηθούν και να δώσουν πολλά σταφύλια και πολλά ψάρια αντίστοιχα.
                Ένας δάσκαλος, πριν αρκετά χρόνια, στα Χάσια Κοζάνης, διηγείται τι συνέβαινε την πρώτη μέρα που άνοιγαν τα σχολεία:
                Στα σχολεία των χωριών τούτων, όταν ανοίξει το σχολείο, έρχονται οι μαθητές, φιλούν το χέρι του δασκάλου. Τους καταγράφει. Έπειτα αρχίζουν με τη σειρά και φέρνουν οι μαθητές μια πίτα, ένα ψωμί, κρασί.
                Όταν όμως θα αλλάξουν τα βιβλία ή τις τάξεις, τότε ο κάθε μαθητής θα παρουσιάσει τα νέα βιβλία του στο δάσκαλο να τα ράψει κι ο δάσκαλος τα ράφτει όλα τα βιβλία και τα φυλάγει επάνω στον πάγκο. Οι μαθητές φέρνουν τότε ένα δώρο στο διδάσκαλο, μαντίλι ή τσιράπια ή κότα ή αρνί, ό,τι θέλει ο καθένας, στους δε μαθητές φέρνουν μύγδαλα ή καρύδια ή ζαχαρωτά. Όλοι φέρνουν μικροί και μεγάλοι.
                Τότε οι μαθητές σηκώνονται όρθιοι, έρχονται στην παράδοση, στρώνουν μια βελέντζα ή παλτό καταγής. Σηκώνεται ο δάσκαλος, παίρνει το βιβλίο ενός μαθητή της δευτέρας ή της τρίτης κ.λ.π. τάξης στα χέρια και λέγει: «να αξιώσετε το μαθητή αυτό στην Β ή Γ ή Δ τάξη». Όλοι τότε οι μαθητές σηκώνουν εκείνον το μαθητή με τη βελέντζα καθισμένο μέσα και τον σέρνουν άνω κάτω και φωνάζουν «άξιος», τον ανεβάζουν και τον κατεβάζουν 3 φορές. Κατόπιν εκείνος φιλεί το χέρι του δασκάλου και παίρνει τα βιβλία. Ο δάσκαλος του εύχεται Καλή Πρόοδο και μοιράζει στα παιδιά ό,τι φρούτα έφερε ο μαθητής. Έτσι όλοι οι μαθητές αξιώνονται, όχι την ίδια μέρα, αλλά τις άλλες. Τέλος με τη σειρά φέρουν ο καθένας στο δάσκαλο το κανίσκι του με το ψωμί, πίτα, αυγά, κρασί, ρακή κ.ά.                ΓΙΟΡΤΕΣ:
                Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (8/9). Η γέννηση αυτή σηματοδοτεί τη λύση της κατάρας της προπατορικής ενοχής.
                Η ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (14/9). Στις εκκλησίες μοιράζεται την ημέρα αυτή βασιλικός, που πηγάζει από την παράδοση, ότι στο μέρος όπου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό, γι’ αυτό και ο βασιλικός λέγεται και «σταυρολούλουδο». Με το βασιλικό αυτό από την εκκλησία και με αγιασμό της ημέρας ετοιμαζόταν το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά.
                Μία γιορτή που αποτελούσε χρονικό σταθμό στις τοπικές αγροτικές & ποιμενικές εργασίες και λαμβανόταν σαν αρχή ή το τέρμα για τις σχετικές συμβάσεις.                ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:
                «Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια».
                «Αν βρέξει ο τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο».
                «Τον τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι».
                «Στον τρυγητή σιτάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε».                «Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά καλά μας φέρνουν».                 «Βοηθάει ο Αι- Γιάννης και ο Σταυρός, γιομίζει το αμπάρι κι ο ληνός».
                «Θέρος, τρύγος, πόλεμος».
                «Μάρτη και Σεπτέμβρη ίσια τα μεσάνυχτα» [=ισημερία]
                «Του Σταυρού αρμένιζε και του Σταυρού δένε».
                «Του Σταυρού κοίτα και τ’ Αϊ Γιωργιού ξεκίνα».
                «Του Σταυρού σταύρωνε και δένε».
                «Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε».
Πηγή:Λαογραφία

τραγούδι για το Σεπτέμβρη

Απ' τον πατέρα Φθινόπωρο
και τη μαμά βροχή
γεννήθηκε πρώτο παιδί

Σεπτέμβρης τ' όνομα του
κι ήρθε σαν δροσιά
απ' τ' ουρανού την αγκαλιά
Μαζί του ήρθε του τρύγου η χαρά
σταφύλια κόκκινα γλυκά και ζουμερά
Μύρισε ο μούστος έτρεξε κρασί
ο Διόνυσος και οι νύμφες του
χορέψανε τρελά ως την αυγή

Φίλους είχε μονάχα δύο
τα γκρίζα σύννεφα
και τον άνεμο

Μαζί του ήρθε του τρύγου η χαρά.
Πηγή:Paidika
 

Γαύδος το νησί των εξορίστων...

Εξόριστοι στο «νησί του θανάτου»

 Ήταν 30 του Μάη του 1933, όταν είδε το φως της δημοσιότητας η δραματική έκκληση των 30 εξόριστων κομμουνιστών της Γαύδου, με την οποία ζητούσαν από τους εργαζόμενους –πέρα από την άμεση οικονομική ενίσχυση τους, για να μην πεθάνουν από τις αρρώστιες και την πείνα– ν’ αγωνιστούν μαζί τους για την κατάργηση της Γαύδου ως τόπου εξορίας, για τη γενική αμνηστία στους φυλακισμένους!  Του Δημήτρη Δαμασκηνού, εκπαιδευτικού Δ.Ε. – ιστορικού.

Σήμερα βέβαια η Γαύδος δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τους υπόλοιπους, ελκυστικούς εκδρομικούς προορισμούς που υπάρχουν στην Κρήτη. Αντίθετα πολλοί την προτιμούν ως εναλλακτικό τόπο διακοπών και την επισκέπτονται κυρίως το καλοκαίρι, γιατί απολαμβάνουν τις ομορφιές του νησιού και τη φυσικότητα του τοπίου, μακριά από τους ασφυκτικά δομημένους χώρους και τους ενοχλητικούς θορύβους της πόλης, μπορώντας μέσα στη βραδινή σιγαλιά ν’ αφουγκραστούν την απεραντοσύνη του Λιβυκού Πελάγους.

Πριν 81, ωστόσο, χρόνια η κατάσταση ήταν κάπως… διαφορετική. Τότε αυτό το έρημο, ορεινό και άγονο νησί, όπου σπάνιζαν οι άνθρωποι, τα δέντρα και τα ζα (1) , αυτό το ξερονήσι που παρήγαγε μόνο θανατηφόρους σκορπιούς, στο οποίο πέθαναν αρκετοί εξόριστοι κομμουνιστές από την πείνα, τις στερήσεις και τις αρρώστιες, είχε δίκαια τη φήμη πως ήταν το «νησί του θανάτου» (2), αφού στη Γαύδο λειτούργησε στο Μεσοπόλεμο, από το 1929 έως το 1941, η πιο σκληρή εκτόπιση.

_{Ο γραμματέας των αρτεργατών Τσαπώνης, εξόριστος στη Γαύδο το 1935}

Σε κανένα άλλο νησί η απομόνωση από τον έξω κόσμο δεν ήταν τόσο ολοκληρωτική. Η έλλειψη τροφής και η απουσία μιας στοιχειώδους υγειονομικής υποδομής συνέθεταν το αποτύπωμα της κρατικής βαρβαρότητας που άφηνε τραχιά τα σημάδια της πάνω στα σώματα των εκτοπισμένων που με την εφαρμογή του «ιδιώνυμου» το 1929 (3) άρχισαν να πληθαίνουν:
«Ξεκινώντας απ’ τις Βαστίλλες της Ελληνικής κεφαλαιοκρατίας και τις έδρες των επιτροπών ασφαλείας», θα γράψουν το Μάη του 1933 στην έκκλησή τους, «εξαντλημένοι απ’ τη πολύχρονη φυλάκιση που πλησιάζει και τους πιο γερούς στη φυματίωση, ύστερα από αναρίθμητες ταλαιπωρίες στα τμήματα μεταγωγών, διασχίζουμε με τα πόδια τη μισή Κρήτη, φορτωμένοι τις αποσκευές μας, οι περισσότεροι νηστικοί, ξενυχτάμε στα μεσαιωνικά μπουντρούμια του Ασκίφου και των Σφακιών με τις βαρειές αλυσίδες, το βαθύ σκότος και τα νερά. Κι ό,τι απ’ τις δυνάμεις μας δεν έχει εξαντλήσει ο δρόμος έρχεται ν’ αποτελειώσει η πολυήμερη πείνα κι’ αναμονή στα Σφακιά ώσπου το καΐκι να μας ξεμπαρκάρει στη μαύρη Γαύδο» (4).

Αφόρητη ήταν η πείνα και η απομόνωση στο νησί:

«Μ’ ένα επίδομα 10 δραχμών που δεν το παίρνουν ούτε οι μισοί, είμαστε αναγκασμένοι σε υπερβολικά εξογκωμένες τιμές ν’ αγοράζουμε ό,τι μπορούμε για να ικανοποιήσουμε για μια στιγμή τις ανάγκες μας…

Το καΐκι που θα μας συνδέσει με τον άλλο κόσμο έρχεται κάθε 8 μέρες κι’ αυτό όταν θα το επιτρέψει ο καιρός. Οι πείνες που δοκιμάζουμε εξαιτίας του, πολύ συχνά μια μέρα τη βδομάδα και πολλές μέρες στα τέλη του μήνα μας εξαντλούνε ακόμα περισσότερο. Αναγκαζόμαστε να τρώμε κεδρόκοκα για να χορτάσουμε την πείνα μας παρ’ όλο τον κίνδυνο που διατρέχουμε – και πολλοί από μας δεν τον ξέφυγαν – να βγάζουμε αίμα.

Τα ρούχα μας, τα παπούτσια μας φθείρονται στο δρόμο, που κάνουμε για τη μεταφορά των τροφίμων χωρίς να μπορούμε να τ’ αντικαταστήσουμε. Ο αριθμός των ξυπόλητων και των γυμνών μεγαλώνει. Μια και μιάμιση ώρα θέλουμε για να μεταφέρουμε τα τρόφιμα – 25 με 30 οκάδες βάρος καθένας – ως την τρώγλη που μένουμε. Πολλοί λυγίζουν στο δρόμο» (5) .

Μα δεν τελειώνουν τα βάσανά τους εκεί, αφού από την αφόρητη ζέστη του καλοκαιριού και το τροπικό κλίμα όλοι οι εξόριστοι είναι άρρωστοι, κύρια από τη γαυδιώτικη ελονοσία, καθώς ο οργανισμός τους παλεύει νηστικός, χωρίς φάρμακα, χωρίς γιατρό:

«Κι’ ακόμα δεν ήρθε το καλοκαίρι, δεν ήρθαν οι ζέστες, δεν άρχισε ο λίβας να φυσάει. Και προ πάντων δεν άρχισαν ακόμα να βουίζουν τα κουνούπια. Πώς θα τα βγάλουμε πέρα; Πόσους Καραντεμίρηδες θα θρηνήσει φέτος η εργατική τάξη; Πώς θα αντιμετωπίσουμε όλη αυτή την κατάσταση;» (6).

Ο Καραντεμίρης είχε πεθάνει από ασθένεια που του μεταδόθηκε στη Γαύδο την επόμενη μέρα της μεταφοράς του από το νησί στη φυλακή, στα Σφακιά της Κρήτης.«Καιρού επιτρέποντος», θα επιβεβαιώσουν οι εξόριστοι της Ανάφης στον Μπερτ Μπέρνς που τους επισκέφτηκε το 1935, «ένα καΐκι ταξιδεύει μια φορά τη εβδομάδα ανάμεσα στο νησί και στα Σφακιά, όπου η φυλακή είναι κρύα και ανθυγιεινή. Αντί να οδηγήσουν τον ασθενή (σ.σ. που έπασχε από τύφο) στο νοσοκομείο μόλις μεταφέρθηκε στο νησί, οι αστυνομικοί τον έκλεισαν στη φυλακή, όπου και πέθανε την επόμενη μέρα» (7). Και δεν ήταν ο μόνος νεκρός…

Και η έκκληση καταλήγει:

«Σύντροφοι στο πόδι! Στις προσπάθειες σας για την άμεση οικονομική μας ενίσχυση αγωνισθείτε για να γίνει σύνθημα της μάζας, σύνθημα εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων της πόλης και του κάμπου η κατάργηση της Γαύδου, η γενική αμνηστεία στους φυλακισμένους και εξορίστους αγωνιστές της εργατικής τάξης».

Γαύδος, 15 Μάη 1933

Αυτός που πρώτος υπογράφει την έκκληση ήταν ο Τάκης Φίτσος που εξορίστηκε στη Γαύδο ήδη από το 1931. Το 1931, άλλωστε, είχε ήδη σταλεί εκεί ο Θανάσης Κλάρας (ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης) και ο Ανδρέας Τζήμας (Σαμαρινιώτης) που συνυπογράφουν την έκκληση μαζί με τον Κ. Μελίκογλου και 24 ακόμα εξόριστους (8).


_{Ομάδα εξόριστων στη Γαύδο στα τέλη του 1935}

Η συγκλονιστική έκκληση των εξόριστων άσκησε στην εποχή της ιδιαίτερη –βέβαια- επίδραση μεταξύ των προοδευτικών εργαζομένων ενεργοποιώντας παράλληλα κι ένα ολόκληρο κίνημα αλληλεγγύης για τη σωτηρία τους. Ωστόσο, δε φαίνεται να συγκίνησε ιδιαίτερα τις κρατικές και κυβερνητικές αρχές, οι οποίες συνέχιζαν να στέλνουν σ’ αυτό το διαβολονήσι κι άλλους αγωνιστές σε όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, όχι μόνο άνδρες αλλά και πολλές νέες και μορφωμένες γυναίκες (9). Το 1932 υπήρχαν στο νησί 47 εξόριστοι (10), ενώ το ’34-35 εξορίστηκαν στη Γαύδο ο Μήτσος Παρτσαλίδης, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης και ο Βασίλης Μπαρτζιώτας.


Ο αριθμός των εξόριστων στη Γαύδο παρουσιάζει ανάμεσα στα 1929 έως το 1941 διακύμανση αποτυπώνοντας ως πολιτικό βαρόμετρο τον αυταρχικό κατήφορο του Μεσοπολέμου, που διεθνώς σημαδεύτηκε από την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομική κρίση του 1929-1933, την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και την απειλή ενός νέου Παγκόσμιου Πολέμου. Στο εσωτερικό σημειώνονται διαρκή στρατιωτικά κινήματα που διακόπτονται από σύντομες περιόδους επαναφοράς της κοινοβουλευτικής «νομιμότητας» με αδιάλειπτη, ωστόσο, καταδίωξη των πρωτοπόρων αγωνιστών του εργατικού κινήματος και των συνδικαλιστικών και πολιτικών τους οργανώσεων μέχρι την επιβολή της δικτατορίας του Ι. Μεταξά την 4η Αυγούστου του 1936.

Είναι αλήθεια πως η μεγάλη στροφή στη ζωή του Θανάση Κλάρα και η οργανική ένταξή του στο εργατικό κίνημα γίνεται στην Αθήνα το 1924, όταν ο μετέπειτα πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ συνδέθηκε στενά με τον συμπατριώτη του Τάκη Φίτσο, ο οποίος στάθηκε δάσκαλός του, τον βοήθησε να ξεκαθαρίσει τις ανησυχίες του, να διευρύνει τους ορίζοντές του. Μα και στο βιβλίο του «Άρης Βελουχιώτης - Ο πρώτος του αγώνα», και ο Π. Λαγδάς χαρακτηρίζει τον Θανάση Κλάρα «μαθητή» του Φίτσου. Ο Τάκης Φίτσος και ο Θανάσης Κλάρας θα βρεθούν συνεξόριστοι στη Γαύδο το 1931-1933.

Ο Μπερτ Μπερνς, πάντως, που επισκέφτηκε το νησί στις αρχές του 1936, όταν είχε δοθεί –μετά το νόθο δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά- αμνηστία από την κυβέρνηση Δεμερτζή βρίσκει μόνο δεκατρείς εξόριστους στο νησί (11). Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία το 1936 υπήρχαν στη Γαύδο 24 εξόριστοι, οι οποίοι ωστόσο εικοσαπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ξεπερνώντας τους κατοίκους του νησιού (12).

_{Tο σωζόμενο «σπίτι του Βελουχιώτη»  στο Σαρακήνικο της Γαύδου  που έχτισε για τις ανάγκες της το 1931-1933  η πρώτη φουρνιά εξόριστων με γραμματέα
της κολλεκτίβας τον Tάκη Φίτσο. Xτίστηκε από τους ίδιους τους εξόριστους και ήταν ιδιοκτησία της Oμάδας Συμβίωσης.} 
Αφημένοι από τους αρμόδιους να αργοπεθάνουν αβοήθητοι, οι εξόριστοι αντιστέκονται με αξιοθαύμαστη πειθαρχία, οργανώνοντας τη συλλογική τους ζωής μέσα από την Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων (ΟΣΠΕ), ή αλλιώς «κολλεχτίβα», η οποία κάλυπτε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας, από το μαγείρεμα και την καθαριότητα μέχρι τις αγροτικές εργασίες και της πολιτιστικές εκδηλώσεις (14).

Οι εξόριστοι κατασκευάζουν έναν αυτοσχέδιο χειρόμυλο και φτιάχνουν φούρνο για να ψήνουν το ψωμί, ενώ δημιουργούν κι ένα πρότυπο περιβόλι με ντομάτες σε μια ιδιόκτητη ρεματιά. Ανοίγουν καφενείο, βάζουν σε κυκλοφορία το χαρτονόμισμα της μιας δραχμής που… τυπώνουν, σφραγίζοντας κάθε σελίδα από το συνταγολόγιο του γιατρού για τη διευκόλυνση των συναλλαγών στο νησί. Κατακτούν από την αστυνομία το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης, ενώ αναλαμβάνουν διάφορες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, κάνουν πολιτική διαφώτιση και μαθαίνουν γραφή κι ανάγνωση τους ελάχιστους εξόριστους που είναι αναλφάβητοι. Το μεγαλύτερο τους επίτευγμα, όμως, είναι πως έχτισαν στο Σαρακήνικο, μια έρημη, άνυδρη, ακατοίκητη κι ακαλλιέργητη περιοχή, το δικό τους σπίτι, για να κατοικήσουν εκεί.

Ήταν ένα δύσκολο έργο που ολοκληρώθηκε το 1933. «Οι σύντροφοι δεν διέθεταν υλικά και εργαλεία. Το σπίτι κτίστηκε από πέτρες και χώμα, χωρίς τσιμέντο και παρ’ ό,τι δεν θύμιζε και πολύ σπίτι, ήταν σαφώς καλύτερο από τις κατοικίες των χωρικών, ώστε στο νησί να αποκαλείται ‘παλάτι’» (15). Μάλιστα οι εξόριστοι, φρόντισαν να του δώσουν και τον «κρητικό ρυθμό». Δηλαδή, ακολούθησαν την αρχιτεκτονική παράδοση.
Αυτός ο άθλος θα εμπνεύσει τον νεαρό τότε Γιάννη Ρίτσο να γράψει στις «Πυραμίδες» το 1935:
Στο στομάχι του Χρυσού, το Φως πεινά
μα οι εξόριστοι στων Γαύδων τ’ ακρωτήρια
χτίζουν μέσα τους, τα νέα τους ορμητήρια,
τ’ αυριανά
Η Γαύδος ως τόπος εξορίας λειτούργησε μέχρι τις 30 του Μάη του 1941. Εκείνη τη μέρα, παρά την αυστηρή επιτήρηση δραπέτευσαν 7 εξόριστοι, μεταξύ των οποίων οι Λ. Στρίγγος, Μάρκος Βαφειάδης, Μήτσος Βλαντάς, Πολ. Δανιηλίδης (16), ενώ με την αναστάτωση που επακολούθησε τη γερμανική εισβολή, όλοι σχεδόν οι εξόριστοι διέφυγαν στην Κρήτη και αρκετοί πήραν μέρος τόσο στη μάχη της Κρήτης όσο και στην Αντίσταση.

Στο συμφωνητικό που υπογράφηκε στις 14 του Μάρτη του 1933 ανάμεσα στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου και στους αντιπροσώπους της κολλεχτίβας των εξόριστων της Γαύδου, η δεύτερη υπογραφή (αριστερά) ανήκει στον Θανάση Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη).
Το πρώτο είναι το ιδιωτικό συμφωνητικό, που δίνει το δικαίωμα στους εξόριστους να χτίσουν το δικό τους σπίτι στη θέση Σαρακήνικο της Γαύδου. Το δεύτερο, επίσης, συμφωνητικό καθιερώνει την καταβολή ενοικίου απ’ τους εξόριστους και ορίζει ποιος θα εκμεταλλεύεται τα προϊόντα του μικρού κήπου που δημιούργησαν (17) .


Σημειώσεις - Παραπομπές: 

<sub>1. Γκριτζώνας Κώστας, «Ομάδες Συμβίωσης», Φιλίστωρ, 2000, σελ. 32.
2. Γκριτζώνας Κώστας, ο.π. σελ. 34-35.
3. Βλ. Κούνδουρου Ρ.Σ., «Η ασφάλεια του Καθεστώτος, Πολιτικοί κρατούμενοι, εκτοπίσεις και τάξεις στην Ελλάδα 1924-74», Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 1978, σελ. 74.
4. Έκκληση εξόριστων Γαύδου, Σώστε μας, σώστε μας! Μια φωνή από το νησί της Γαύδου όπου αργοπεθαίνουν οι εξόριστοί μας. Αγωνιστείτε για τη Γενική Αμνηστεία! εφημερίδα: Ο Νέος Ριζοσπάστης, Τρίτη 30 Μάη 1933, σελ. 1-2.
5. Έκκληση εξόριστων Γαύδου, Σώστε μας, σώστε μας! ο.π., σελ. 1-2.
6. Έκκληση εξόριστων Γαύδου, Σώστε μας, σώστε μας! ο.π., σελ. 1-2
7. Μπερτλς Μπερτ, «Εξόριστοι στο Αιγαίο. Αφήγημα πολιτικού και ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος», μτφρ. Γιάννης Καστανάρας, πρόλογος-εισαγωγή Ντέιβιντ Κλόουζ - Άλκης Ρήγος, Φιλίστωρ, 2002, σελ. 162-163.
8. Έκκληση εξόριστων Γαύδου, Σώστε μας, σώστε μας! ο.π., σελ. 1-2.
9. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του παλαίμαχου δημοσιογράφου και αγωνιστή Βάσου Γεωργίου στο βιβλίο του «Η Ζωή μου», ο οποίος είχε ζήσει και ο ίδιος κρατούμενος στη Γαύδο τα χρόνια της 4ης Αυγούστου, λίγο πριν από τον πόλεμο, μεταξύ των 50 εξόριστων, οι γυναίκες ήταν 13 με 15... «Όταν βλέπει πολλές νέες αγωνίστριες στο Καστρί, στην αυλή του δίπατου σπιτιού ξαφνιάζεται. "Εδώ έχουμε γυναικοκρατία", είπε ο γραμματέας της ομάδας, γελώντας» [Βλ. Σέρβος Δημήτρης (κείμενα – φωτογραφίες), Γαύδος, Το «νησί του διαβόλου» για τους εξόριστους κομμουνιστές! Ιστορικά στοιχεία από αφηγήσεις Αύρας Παρτσαλίδου και Βάσου Γεωργίου, εφημερίδα Ριζοσπάστης, Σάββατο 28 Οχτώβρη 2000 - Κυριακή 29 Οχτώβρη 2000, σελ. 16. & Ξένου –Βενάρδου Αλίκη, ΓΑΥΔΟΣ: Εδώ έζησε η Καλυψώ! ... αλλά και γυναίκες εξόριστες, εφημερίδα Ριζοσπάστης, Κυριακή 5 Αυγούστου 2001, σελ. 18].
10. Εταιρία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974 (ΕΔΙΑ) - Υπουργείο Αιγαίου, Αιγαίο. Αρχιπέλαγος Μαρτυρίων, ο.π., σελ. 161).
11. Βόγλης Πολυμέρης, Η ζωή στις φυλακές και την εξορία τα χρόνια του Μεταξά, εφημερίδα Ελευθεροτυπία – Βιβλιοθήκη, 04/08/2006.
12. Εταιρία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974 (ΕΔΙΑ) - Υπουργείο Αιγαίου, Αιγαίο. Αρχιπέλαγος Μαρτυρίων, ο.π., σελ. 162.
13. Πηγή ΕΣΥΕ – επεξεργασία ΕΔΙΑ. Βλ. Εταιρία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974 (ΕΔΙΑ) - Υπουργείο Αιγαίου, Αιγαίο. Αρχιπέλαγος Μαρτυρίων, ο.π., σελ. 161.
14. Βόγλης Πολυμέρης, Η ζωή στις φυλακές και την εξορία τα χρόνια του Μεταξά, ο.π., 04/08/2006.
15. Μπερτλς Μπερτ, «Εξόριστοι στο Αιγαίο», ο.π., σελ. 342 - 345.
16. Γκριτζώνας Κώστας, «Ομάδες Συμβίωσης», Φιλίστωρ, 2000, σελ. 33.
17. Σέρβος Δημήτρης (κείμενα - επιμέλεια), Εξόριστοι στη Γαύδο. Γαύδος… ο.π., σελ. 19.</sub> 


Αναδημοσίευση από την εφημερίδα: "Χανιώτικα Νέα", Σάββατο, 24/05/2014 Ένθετο: Διαδρομές , σελ. 10-11.
Πηγή: momentum-gr.blogspot.gr
tvxs

Η ιστορία πίσω από την Ημέρα της Μητέρας

 Πριν τις κάρτες και τα δώρα, η Ημέρα της Μητέρας συμβόλιζε το πένθος των γυναικών για τους νεκρούς στρατιώτες και την ανάγκη για ειρήνη. Όταν με τον καιρό εξελίχθηκε σε μια εμπορική γιορτή, η μεγαλύτερη υποστηρίκτριά της προσπάθησε με κάθε τρόπο να σταματήσει αυτήν την εξέλιξη και τελικά πέθανε αδέκαρη σε ένα σανατόριο. Φυσικά, η Ημέρα της Μητέρας συνέχισε να υπάρχει χωρίς αυτήν και σήμερα γιορτάζεται με διάφορες μορφές σε ολόκληρο τον κόσμο.

 Το 1850 η επικεφαλής της οργάνωσης των γυναικών στην δυτική Βιρτζίνια, Ann Reeves Jarvis, δημιούργησε ομάδες εργασίας για τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η βρεφική θνησιμότητα από τις ασθένειες και το μολυσμένο γάλα, αναφέρει η ιστορικός Katharine Antolini του West Virginia Wesleyan College. Οι ομάδες αυτές, συν τοις άλλοις, βοηθούσαν τραυματίες στρατιώτες και από τις δύο πλευρές στη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Στα μεταπολεμικά χρόνια η Jarvis και άλλες γυναίκες οργάνωναν την ίδια μέρα πικνικ και άλλες εκδηλώσεις, με σκοπό να προάγουν την ειρήνη και να ενώσουν τους πρώην εχθρούς. Μάλιστα, η Julia Ward Howe, συνθέτης του «Battle Hymn of the Republic», έγραψε το 1870 την «Προκήρυξη της Ημέρας της Μητέρας», στην οποία καλούσε τις γυναίκες να λάβουν ενεργό πολιτικό ρόλο στην προώθηση της ειρήνης. Μέχρι τότε, η Jarvis είχε καταφέρει να κινητοποιήσει γυναίκες σε ολόκληρη την πολιτεία της Βιρτζίνια.

Αυτή που είναι πραγματικά υπεύθυνη γι' αυτό που σήμερα αποκαλούμε Ημέρα της Μητέρας είναι η κόρη της Jarvis, Ann, η οποία καθιέρωσε την γιορτή και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της πολεμώντας την εξελιγμένη της μορφή. Μετά το θάνατο της μητέρας της, η Ann, που δεν έκανε ποτέ παιδιά, έγινε η κινητήρια δύναμη πίσω από τους πρώτους εορτασμούς της Ημέρας της Μητέρας, το 1908.

Μετά από μεγάλες προσπάθειες της Ann, οι εκδηλώσεις για την Ημέρα της Μητέρας διεξάγονταν όχι μόνο στην Βιρτζίνια, αλλά σε πολλές αμερικανικές πολιτείες, μέχρι που, το 1914, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον όρισε επίσημο εορτασμό κάθε δεύτερη Κυριακή του Μαΐου.

«Για την Ann Jarvis εκείνη την ημέρα πήγαινες στο σπίτι σου, περνούσες χρόνο με την μητέρα σου και την ευχαριστούσες για όλα όσα έκανε», εξηγεί η Antolini, της οποίας η διατριβή φέρει το όνομα «Anna Jarvis και η υπεράσπιση της ημέρας της μητέρας της». Όμως στα μάτια της Jarvis, όλο αυτό μετατράπηκε σε αποτυχία.

Η ιδέα της γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα εμπορικό χρυσωρυχείο για την αγορά, με λουλούδια, γλυκά και ευχετήριες κάρτες, κάτι που δεν άρεσε στην Jarvis, η οποία αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της κληρονομιάς της ώστε η γιορτή να επιστρέψει στις ρίζες της.

Δημιούργησε την «Ένωση για την Ημέρα της Μητέρας» και προσπάθησε να πάρει τον έλεγχο της γιορτής. Οργάνωσε μποϊκοτάζ, απείλησε με αγωγές και απιτέθηκε ακόμη και στην Eleanor Roosevelt, όταν αυτή χρησιμοποίησε την γιορτή για να μαζέψει χρήματα για φιλανθρωπικές οργανώσεις. Μάλιστα, το 1923, διέλυσε τη σύνοδο των ζαχαροπλαστών στην Φιλαδέλφια. Παρόμοιες διαμαρτυρίες ακολούθησαν για πολλά χρόνια αργότερα.

Οι έντονες προσπάθειες της Ann Jarvis για αλλαγή της γιορτής συνεχίστηκαν μέχρι τον θάνατό της, στα 84, σε σανατόριο της Φιλαδέλφιας. «Αυτή η γυναίκα, η οποία πέθανε αδέκαρη, ήταν μια γυναίκα που, αν ήθελε, μπορούσε να επωφεληθεί οικονομικά από την Ημέρα της Μητέρας», δηλώνει η Antolini. «Όμως αυτή καταφέρθηκε εναντίον όσων έκαναν κάτι παρόμοιο και το πλήρωσε, οικονομικά και σωματικά».

Πηγή:tvxs

Λόρδος Βύρων ο μεγάλος φιλέλληνας

Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρώνος Μπάιρον γνωστός στην Ελλάδα ως Λόρδος Βύρων (αγγλικά George Gordon Byron, 6th Baron Byron, Λορντ Μπάιρον), 22 Ιανουαρίου 1788 - 19 Απριλίου 1824)

 

Πριν 190 χρόνια: Ο λόρδος Βύρων στο Αργοστόλι. Του Πάνου Τριγάζη

«Οι σκλάβοι ξεσηκώθηκαν
κι εγώ θα κάνω πίσω;
το στάχυ ξαναωρίμασε
κι εγώ δεν θα θερίσω;»
«Ημερολόγιο της Κεφαλλονιάς», 19 Ιουνίου 1823
(απόδοση Δημήτρης Βαβάνης-Ρεντής)
 Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Λόρδος Βύρων πριν φθάσει στο Μεσολόγγι (αρχές του 1824), όπου άφησε την τελευταία του πνοή για την ανεξαρτησία μιας πατρίδας που δεν ήταν η δική του, διέμεινε περίπου τέσσερις μήνες στην Κεφαλλονιά.

Πιο συγκεκριμένα, ο Μπάϊρον αποβιβάστηκε στο Αργοστόλι στις 3 Αυγούστου 1823, ακριβώς πριν 190 χρόνια, προερχόμενος από τη Γένοβα, με το πλοίο «Ηρακλής», έχοντας εξασφαλίσει την εκπροσώπηση του  Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου, το οποίο είχε ήδη πετύχει το πρώτο σημαντικό δάνειο προς την επαναστατημένη Ελλάδα.
Σε σύγκριση με την πρώτη επίσκεψή του στην Ελλάδα (1809-1811), την οποία άρχισε σε ηλικία 21 ετών, ο Λόρδος Βύρων ήταν το 1823 διάσημος ποιητής και κατασταλαγμένος πολιτικά υπέρ των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης.
Στην Ιταλία είχε δράσει, επισκεπτόμενος διάφορες πόλεις επί έξι χρόνια, μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Καρμπονάρων, δημιουργώντας με τη δράση του ισχυρούς «πονοκεφάλους» στις υπηρεσίες του Μέτερνιχ, που είχαν τον «επικίνδυνο» Λόρδο Βύρωνα υπό συνεχή παρακολούθηση.
Στη Γένοβα είχε χάσει, από πνιγμό στον Κόλπο Λερίτσι, τον στενό του φίλο, ομοϊδεάτη και ομότεχνό του Πέρσυ Σέλλεϊ, ο οποίος τον είχε μυήσει στην υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας και στο κίνημα των Φιλελλήνων, που ήδη αναπτυσσόταν στην Ευρώπη.
Στην Κεφαλλονιά, ο Μπάϊρον έμεινε τον περισσότερο χρόνο στα Μεταξάτα, ενδιάμεσα ενημερωνόταν για την πορεία της Επανάστασης και για τα προβλήματα που είχαν προκύψει από τις διαμάχες ανάμεσα στους ηγέτες της. Κι ένας από τους στόχους του ήταν να συμβάλλει στη συμφιλίωση των αντιμαχόμενων πλευρών. Αυτό προκύπτει και από επιστολές που είχε στείλει από την Κεφαλλονιά στους οικείους του και σε φίλους του στο Λονδίνο.
Στην Κεφαλλονιά έλαβε επιστολή-πρόσκληση του Μάρκου Μπότσαρη, την οποία ο ηρωικός Μάρκος  είχε υπογράψει μια μέρα πριν σκοτωθεί σε μάχη.
Την ίδια περίοδο, έγραψε στο ημερολόγιο του: «Καθώς ήρθα εδώ για να υποστηρίξω όχι μια φατρία, αλλά ένα έθνος και για να συνεργαστώ με τίμιους ανθρώπους και όχι με κερδοσκόπους ή καταχραστές (κατηγορίες που ανταλλάσσονται καθημερινά ανάμεσα στους Έλληνες) θα χρειαστεί πολύ περίσκεψη για ν΄ αποφύγω τη μομφή ότι μεροληπτώ και αντιλαμβάνομαι ότι αυτό θα είναι πολύ δύσκολο, γιατί έχω ήδη λάβει προσκλήσεις από περισσότερα του ενός από τα αλληλοσπαρασσόμενα κόμματα, πάντα με τη δικαιολογία ότι αυτοί είναι οι γνήσιοι εκπρόσωποι του έθνους».
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1823 έγραψε από τα Μεταξάτα στον πολύ έμπιστο φίλο του Τζον Καμ Χομπχάουζ ότι «Οι Έλληνες φαίνεται να κινδυνεύουν περισσότερο από τη διχόνοια τους παρά από τις επιθέσεις του εχθρού».
Στον ίδιο, έγραψε από τα Μεταξάτα στις 27 Σεπτεμβρίου 1823: «Απ΄όλες τις πλευρές προσπαθούν (όπως αντιλαμβάνεσαι) να με προσεταιριστούν, αλλά δήλωνα ως τώρα ότι αναγνωρίζω μόνο την ελληνική κυβέρνηση, χωρίς αναφορά στα πρόσωπα που τη συνθέτουν και ότι ως αλλοδαπός δεν έχω καμία σχέση με κλίκες και προσωπικές προτιμήσεις για άτομα». Και πιο κάτω: «Δεν πήγα ακόμα στην ηπειρωτική χώρα, γιατί για να σου πω την αλήθεια δεν νομίζω ότι θα απέφευγα να δώσω την εντύπωση ότι ευνοώ το ένα ή το άλλο κόμμα, αλλά τη στιγμή που θα μπορώ να τους προσφέρω οποιαδήποτε πραγματική υπηρεσία είμαι πρόθυμος να πάω κοντά τους».
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι Πρόεδρος του Συνδέσμου «Μπάϊρον» για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό
Πηγή:tvxs
Δύο εξαιρετικά ενδιαφέρουσες  επιστολές του Μπάιρον από την Κεφαλλονιά προς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο είχε γνωρίσει στην Ιταλία μέσω του Πέρσυ Σέλλεϋ και της Μαίρη Σέλλεϋ.
Στην πρώτη  εξ αυτών με ημερομηνία 1 Οκτωβρίου 1823 εξέφραζε την κατανόησή του για τις συγκρούσεις των Ελλήνων, γράφοντας: «Δεν είναι παράδοξο, βεβαίως, ότι αφυπνίζονται αντιθέσεις σε μια επαναστατημένη χώρα που μόλις απαλλάχτηκε από τόσο μακροχρόνια και βάρβαρη τυραννία».
Πιο κάτω,επισήμαινε «τις συνέπειες που μπορεί να φέρει αυτή η διχόνοια, τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει στους βάρβαρους δυνάστες σας, την ψύχρανση που θα προκαλέσει σε όλους όσους ενδιαφέρονται για τον Αγώνα σας, δηλαδή σε όλους τους φίλους του Διαφωτισμού και της Ανθρωπότητας...».
Στη δεύτερη επιστολή προς τον Μαυροκορδάτο, με ημερομηνία 2 Δεκεμβρίου 1823 έγραφε μεταξύ άλλων: «Θλίβομαι βαθύτατα ακούγοντας ότι οι εσωτερικές έριδες της Ελλάδας συνεχίζονται - και αυτό σε μια στιγμή που η πατρίδα σας θα μπορούσε να θριαμβεύσει παντού, όπως έχει θριαμβεύσει σε μερικούς τομείς.

Η Ελλάδα είναι τώρα αντιμέτωπη με τρεις λύσεις: να κατακτήσει την ελευθερία της ή να γίνει κτήση των ηγεμόνων της Ευρώπης ή τουρκική επαρχία. Τώρα μπορεί να διαλέξει ανάμεσα στις τρεις. Αλλά ο εμφύλιος πόλεμος δεν μπορεί να οδηγήσει παρά στις δύο τελευταίες. Αν η Ελλάδα ζηλεύει την τύχη της Βλαχίας και της Κριμαίας, μπορεί να την έχει αύριο. Αν της Ιταλίας, μεθαύριο. Αν όμως θέλει να γίνει για πάντα ελεύθερη, αληθινή και ανεξάρτητη, καλά θα κάνει ν' αποφασίσει τώρα, αλλιώς δεν θα έχει ποτέ πια αυτή την ευκαιρία. Πιστέψτε στην απεριόριστη εκτίμηση και στον σεβασμό μου».
Πηγή:Αυγή

 

Ν. Καζαντζάκης: Είσαι ελεύθερος άνθρωπος, όχι μισθοφόρος...

 

 

Ο μεγαλύτερος ίσως Έλληνας φιλόσοφος, του οποίου η πένα έχει σχολιασθεί ποικιλοτρόπως και από πολλούς, ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) δεν ήταν ένα, αλλά πολλά πράγματα ταυτόχρονα, γιατί πάντα εκτιμούσε την ιστορική στιγμή και συμπορευόταν  μαζί της. Φιλόσοφος, ποιητής, δημοσιογράφος, μεταφραστής, θεατρικός συγγραφέας…άλλαξε τη νεοελληνική διανόηση.

Στο έργο του, «Ασκητική» (Salvatores Dei) , εκφράζει όλες του τις μεταφυσικές ανησυχίες του και όλα του τα πιστεύω. Όπως και ο ίδιος έγραψε, «η Ασκητική είναι η πιο σπαραχτική Κραυγή της ζωής μου».

Η «Ασκητική», είναι επηρεασμένη κατά πολύ από τον Μπερξόν και την Κοσμοθεωρία του Νίτσε. Για τον Νίτσε έλεγε ο ίδιος, «ο Νίτσε με δίδαξε πως δεν πρέπει ποτέ να ‘χεις μια αντίληψη για τη ζωή που να σου επιτρέπει ελπίδες και ανταμοιβές. Είσαι ελεύθερος άνθρωπος, όχι μισθοφόρος.Να παλεύεις χωρίς να καταδέχεσαι να ζητάς ανταμοιβή, [αυτό] είναι η αληθινή ελευθερία».

Το κυνήγι της ελευθερίας για τον Καζαντζάκη ήταν το υπέρτατο χρέος του ανθρώπου. Η έννοια της ελευθερίας και του ανθρώπου ταυτίζονται και η πρώτη προηγείται της ανθρώπινης πραγματικότητας. Για να κατακτηθεί η ελευθερία απαιτείται η απουσία του φόβου και της ελπίδας και η  μετατροπή της ανάγκης σε βούληση.

Για την πολιτική ελευθερία, ο Καζαντζάκης ακολουθεί το πρότυπο του Ρουσώ, όπου ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να πράττει ότι θέλει μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο θεσπισμένο με νόμους και ηθικά προστάγματα.
Απόσπασμα από την Ασκητική
Χρέος έχεις και μπορείς στο δικό σου τον τομέα να γίνεις ήρωας. Αγάπα τον κίντυνο. Τι είναι το πιο δύσκολο; Αυτό θέλω! Ποιο δρόμο να πάρεις; Τον πιο κακοτράχαλον ανήφορο. Αυτόν παίρνω κι εγώ ακολούθα μου! Να μάθεις να υπακούς. Μονάχα όποιος υπακούει σε ανώτερο του ρυθμό είναι λεύτερος. Να μάθεις να προστάζεις. Μονάχα όποιος μπορεί να προστάζει είναι αντιπρόσωπος μου απάνω στη γης ετούτη.
Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Ν’ αγαπάς τον καθένα ανάλογα με τη συνεισφορά του στον αγώνα. Μη ζητάς φίλους να ζητάς συντρόφους…
Τίποτα δεν υπάρχει! Μήτε ζωή, μήτε θάνατος. Κοιτάζω την ύλη και το νου σα δυο ανύπαρχτα ερωτικά φαντάσματα να κυνηγιούνται, να σμίγουν, να γεννούν και ν’ αφανίζουνται, και λέω: «Αυτό θέλω!»

Ξέρω τώρα δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο. Ζητούσα ελευτερία…
 Πηγές
*Κουμάκης, Γ. 2004, «Η κοσμοθεωρία του Ν. Καζαντζάκη», Καιράτος, 12 Οκτωβρίου 2012, < http://www.kairatos.com.gr/kosmotheoriakazantzaki.htm>.
*Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, amis-kazantzaki, <www.amis-kazantzaki.gr>.
tvxs