Στην Αμοργό το Σάββατο του Λαζάρου οι νοικοκυρές πλάθουν κουλουράκια σε ανθρωπόμορφα σχήματα τα «λαζαράκια» ή «κουκλάκια». Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με το παραδοσιακό άσπρισμα των σπιτιών και των δρόμων. Τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, οι νέοι συγκεντρώνονται στα προαύλια των εκκλησιών και συμμετέχουν σε ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια.
• Στην Ανάφη, το απόγευμα του Μ. Σαββάτου σε όλο το χωριό είναι διάχυτη η μυρωδιά του ξύλου (αμπελόκλαδα) που καίγεται επί πολύ ώρα για να προετοιμάσει το «φουρνί» να δεχτεί το κατσικάκι σε ταψί με αναφιώτικο τυρί, σκεπασμένο καλά με αλουμινόχαρτο. Η πόρτα του «φουρνιού» σφραγίζεται με λάσπη καθώς και η καπνοδόχος, για να μην περάσει αέρας και καεί το κρέας. Επίσης ξεχωρίζουν το κίτρινο ψωμί ή αλλιώς τυρόπιτα καθώς και τα μελιτερά (με φρέσκια μυζήθρα).
• Στην Άνδρο το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν. Την ημέρα της Ανάστασης τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με λαχανικά. Στην Παλαιόπολη, στο Κόρθι και σε άλλα χωριά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παίζουν στο δρόμο τα «τσούνια», παραδοσιακό παιχνίδι που μοιάζει με το μπόουλινγκ.
• Στην Ηρακλειά την παραμονή του Πάσχα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και μελιτίνια, γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα. Το απόγευμα προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά το οποίο σιγοψήνεται στο ξυλόφουρνο μέχρι το τέλος της Αναστάσιμης ακολουθίας. Την ημέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αυλές των σπιτιών, ψήνουν αρνιά και διασκεδάζουν με παραδοσιακά τραγούδια και χορό μέχρι την αυγή.
• Στην Ίο το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι φτιάχνουν τα «λαζαράκια», σταφιδόψωμα σε ανθρωπόμορφα σχήματα. Την Μεγάλη Παρασκευή, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις «μπάλες», ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Κατά την Περιφορά των Επιταφίων των δύο Ενοριών του νησιού τα Εγκώμια ψάλλονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών. Την εβδομάδα μετά το Πάσχα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ίου «Η Φοινίκη» αναβιώνει το έθιμο της «κούνιας».
• Στα Κουφονήσια τη Μεγάλη Πέμπτη, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη, μια κυρία ψάλλει το μοιρολόι της Παναγίας και οι γυναίκες παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί. Τη Μεγάλη Παρασκευή το λιμάνι φωταγωγείται από άκρη σε άκρη με δάδες και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Ανήμερα του Πάσχα οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι στον φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας. Την επόμενη εορτάζεται ο πολιούχος Άγιος Γεώργιος με λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας η οποία συνοδεύεται από ψαροκάικα που παραπλέουν της πομπής. Κατόπιν γίνεται πανηγύρι, προσφορά του «πανηγυρά» ο οποίος μετά από κλήρωση διοργανώνει τη γιορτή με δωρεάν προσφορά φαγητών και ποτών.
• Στη Κύθνο το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται το «συχώριο»: για την ανάπαυση των ψυχών των συγγενών τους οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία κρέας ψητό, κρασί και ψωμί τα οποία έχει ευλογήσει ("διαβάσει") ο παπάς και τα προσφέρουν στους παρευρισκόμενους. Χαρακτηριστικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της "Κούνιας". Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια στην οποία αιωρούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές με απώτερο σκοπό την υπόσχεση γάμου.
• Στη Μήλο στο χωριό Πλάκες το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού. Την Κυριακή του Πάσχα πραγματοποιείται το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που έχει τις ρίζες του στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Την ίδια μέρα λαμβάνει χώρα το έθιμο του «μπαρουτιού» στις αυλές των εκκλησιών του Αγίου Σπυρίδωνα (Τριοβάσαλος) και του Αγίου Γεώργιου (Πέρα Τριοβασάλος).
• Στη Μύκονο οι γυναίκες ασπρίζουν τα σπίτια και πλάθουν τα «Λαζαράκια» ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπων. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στο Ματογιάννι και το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση στο μικρό μοναστήρι του Παλαιοκάστρου στην ‘Ανω Μερά και στη Μητρόπολη της Αλευκάντρας. Την ημέρα του Πάσχα οι κάτοικοι διασκεδάζουν στα σπίτια τους και το απόγευμα στη πλατεία του νησιού καίνε τον «Ιούδα». Σειρές με υπαίθριες σούβλες στήνονται στο Γιαλό και στην Άνω Μερά.
• Στη Νάξο το Πάσχα γιορτάζεται σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού με θρησκευτική κατάνυξη. Την Μεγάλη Παρασκευή οι κοπέλες καθαρίζουν τις εκκλησιές, στολίζουν τον Επιτάφιο και μετά ακολουθεί η περιφορά. Στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζει το παραδοσιακό «μπατούδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.
• Στην Πάρο, στη Μάρπησσα η περιφορά του Επιταφίου συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών του νησιού. Πλήθος κόσμου ψάλλοντας τα Εγκώμια του Επιταφίου, ακολουθεί την περιφορά στα γραφικά δρομάκια του χωριού. Στη διαδρομή αυτή, μπορεί κανείς να θαυμάσει τις «Αναπαραστάσεις» από τα Πάθη του Χριστού, όπου μικροί και μεγάλοι ντυμένοι Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστάνουν εκπληκτικά σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Η Ανάσταση γιορτάζεται με κοδονοκρουσίες και πλήθος πυροτεχνημάτων και βεγγαλικών. Το μεσημέρι, στο γήπεδο της Μάρπησσας, διοργανώνεται το Τραπέζι της Αγάπης με τον παραδοσιακό οβελία και νησιώτικο γλέντι.
• Στη Σαντορίνη το Σάββατο του Λαζάρου στις πλατείες των χωριών οι κάτοικοι στήνουν τον Λάζαρο, έναν πελώριο ξύλινο σταυρό τυλιγμένο με αλισμαρί και λουλούδια. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής οι κοπέλες των χωριών στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια. Στην Οία, όλες οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας γίνονται στην Παναγία την Πλατσανή, την εκκλησία της πλατείας. Στο χωρίο Πύργος μετά την Αποκαθήλωση βγαίνει το «Τάνταλο» στους δρόμους του χωριού για να αναγγείλει το γεγονός και οι καμπάνες ηχούν πένθιμα. Η περιφορά του Επιταφίου στον Πύργο σημαίνεται από μικρές φωτιές σε λυχναράκια. Οι γυναίκες από τις αυλές των σπιτιών ραίνουν την πομπή του Επιταφίου με ροδόνερο. Το Μεγάλο Σάββατο μετά την Ανάσταση όλοι, με μια κουτσούνα και ένα κόκκινο αυγό, πάνε στα σπίτια τους για να φάνε τα «σγαρδούμια». Την Κυριακή του Πάσχα σε αρκετά χωριά του νησιού γίνεται το λαϊκό δικαστήριο του «Οβραίου» (πάνινο ομοίωμα ανθρώπου) ο οποίος καταδικάζεται σε θάνατο, κρεμιέται και καίγεται από τους κατοίκους με αυτοσχέδια δυναμιτάκια και βαρελότα. Στο Εμπορείο οι κάτοικοι βγαίνουν στους δρόμους χτυπώντας μεταλλικά αντικείμενα, ώστε να ξορκίσουν το «κακό».
• Στη Σέριφο το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ όλες οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα καλαθάκι μέσα στο οποίο τοποθετούν τυρί, κουλούρια και τόσα κόκκινα αυγά όσα τα μέλη της οικογένειας. Μετά τα τέλος της λειτουργίας οι πιστοί μεταφέρουν το αναστάσιμο φως με λαμπάδες ή λιχνοφάναρα και επιστρέφουν στο σπίτι τους όπου με τη φλόγα σχηματίζουν έναν σταυρό στο ανώφλι της πόρτας. Κατόπιν τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά τρώγοντας ο καθένας από ένα, τελειώνοντας έτσι τη νηστεία. Το Μεγάλο Σάββατο, μετά την Ανάσταση, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα το οποίο καίνε συμβολικά.
• Στη Σίφνο υπάρχει το έθιμο του αναστάσιμου «χαιρετισμού» που διαρκεί σαράντα ημέρες. Την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών) στολισμένα με κόκκινα αυγά. Κατά την εσπερινή ακολουθία, όταν ο παπάς διαβάσει το Έκτο Ευαγγέλιο, οι νέοι και οι νέες φεύγουν από την εκκλησία για να ανάψουν τα καντήλια των ξωκλησιών. Επιστρέφουν αργότερα για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο και η Δεύτερη Ανάσταση, την Κυριακή του Πάσχα, είναι ιδιαίτερα κατανυκτικές στην Μονή της Παναγίας της Βρυσιανής, στην Παναγία την Κόχη στον Αρτεμώνα και σε άλλες εκκλησίες και ξωκλήσια του νησιού. Το πασχαλιάτικο αρνί στη Σίφνο ψήνεται στο «μαστέλο» (πήλινο δοχείο) με άνηθο και ντόπιο κόκκινο κρασί. Στο εορταστικό τραπέζι θα βρούμε επίσης τη σπιτική ξινομυζήθρα και τη μελόπιτα, ένα τοπικό γλύκισμα από μέλι, μυζήθρα και αυγά. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου το κάψιμο του Ιούδα. Σε ορισμένα χωριά γίνονται «τα τσούνια», ένα παιχνίδι ανά ζεύγη όπου με μια ξύλινη μπάλα οι παίκτες επιχειρούν να ρίξουν κάτω τα εννιά ξύλινα «τσούνια».
• Στη Σύρο οι δύο Θρησκευτικές κοινότητες του νησιού, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν μαζί το Πάσχα. Στην Άνω Σύρο οι Επιτάφιοι των Καθολικών ξεκινούν από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ενοριακό Ναό της Ευαγγελίστριας, οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, Κοιμήσεως και Μεταμορφώσεως, περιφέρονται και συναντώνται στην Πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται δέηση. Κατά την περιφορά των ορθόδοξων Επιταφίων ακολουθούν τη λιτανεία πιστοί με κοντάρια όπου βρίσκονται κρεμασμένα χιτώνας, σφουγγάρι και ζάρια, συμβολίζοντας τα πάθη του Χριστού. Στην ορθόδοξη εκκλησία της Ανάστασης, στο λόφο Βροντάδο της Ερμούπολης, η Πρώτη Ανάσταση, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, συνοδεύεται από ηχηρά χτυπήματα των στασιδιών. Μετά τη λειτουργία της Ανάστασης, οι Καθολικοί κάνουν την περιφορά του αγάλματος του Ιησού τοποθετημένου σε χρυσό ανοικτό κουβούκλιο καλυμμένο με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές και ακολουθούν τα πολύχρωμα λάβαρα των διαφόρων αδελφοτήτων.
• Στη Σχοινούσα την ημέρα του Πάσχα όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και παίζουν «μπίλιους», παραδοσιακό παιχνίδι παρόμοιο του «μπόουλινγκ».
• Στην Τήνο στο Σκλαβοχώρι η περιφορά του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή είναι απλή και κατανυκτική. Την ίδια μέρα, στη Χώρα, οι περιφορές των Επιταφίων συγκλίνουν στη μαρμάρινη εξέδρα της παραλίας. Ο Επιτάφιος της Ενορίας του Αγίου Νεκταρίου καταλήγει μέσα στη θάλασσα, στη περιοχή Καλάμια στα Κιόνια! Τη Δευτέρα του Πάσχα στο χωριό Κτικάδο αναβιώνει το παλιό έθιμο «Τραπέζι της Αγάπης», ένα γιορταστικό τραπέζι με πασχαλινά εδέσματα. Τη Πέμπτη του Πάσχα στο χωριό Βώλακα (Βωλάξ), στο καθολικό ξωκλήσι της Παναγίας Καλαμάν, μετά την θεία λειτουργία, γίνεται λαμπρό πανηγύρι με μουσική και πασχαλινούς μεζέδες.
• Στη Φολέγανδρο το Μεγάλο Σάββατο όλα τα σπίτια είναι ανοικτά για να δεχτούν την ευλογία της εικόνας της Παναγιάς της οποίας η περιφορά διαρκεί τρεις μέρες και ξεκινάει την Κυριακή του Πάσχα από τη Χώρα και τα στενά του Κάστρου με ομοβροντίες βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα η εικόνα περνάει από την Άνω Μεριά και τις αγροικίες, ενώ την τρίτη μέρα κατευθύνεται στον Πετούση και στο Λιβάδι για να καταλήξει στον Καραβοστάση όπου ο ιερέας ευλογεί τα σπίτια και όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι. Το βράδυ η εικόνα επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.
Πηγή από http://travelcyclades.gr/
Έθιμα από τα Επτάνησα
Στην Κέρκυρα, την Μ.Παρασκευή ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, ο Επιβλητικός Επιτάφιος. Μέχρι της 9.30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη μπάντα της ενορίας, τις χορωδίες, τους πιστούς. Τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης. Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, καθώς το 1574 οι Βενετσιάνοι απαγόρευσαν στους ορθοδόξους την περιφορά του την Μ.Παρασκευή, και από τότε οι Κερκυραίοι πραγματοποιούν την περιφορά μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου. Είναι η πιο παλιά και πιο κατανυκτική Λιτανεία που βγαίνει σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από την σιτοδεία.
Στις 11 το πρωί του Μ. Σαββάτου ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση. Όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».
Ένα άλλο Κερκυραϊκό Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «Μαστέλο» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Ανω Πλατεία. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαορόφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής. Την Κυριακή του Πάσχα κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.
Στη Ζάκυνθο, η κατανυκτική ατμόσφαιρα και οι ιδιαιτερότητες του «Ζακυνθινού Πάσχα» με τα ιδιόμορφα «αντέτια» (έθιμα) το κάνουν να είναι ξεχωριστό. Το μεσημέρι της Μ.Παρασκευής, πλήθος πιστών συμμετέχει στην περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη. Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ.Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια ενώ από το καμπαναριό πετάνε στο δρόμο πήλινα δοχεία, όπως και όλοι οι κάτοικοι του νησιού από τα παράθυρά τους.
Στη Λευκάδα, το βράδυ της Μ.Παρασκευής γίνεται στον κεντρικό δρόμο της πόλης, με κατάληξη την παραδοσιακή, ενετική, κεντρική πλατεία, η περιφορά των Επιταφίων των ενοριών, συνοδεία Φιλαρμονικής. Το Μ.Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία.
Έθιμα από τα Δωδεκάνησα
Η Ρόδος, το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων και το τέταρτο σε έκταση νησί της Ελλάδας, φημίζεται για το πασχαλινό έθιμο της βούρνας, στο χωριό Άγιος Ισίδωρος, το οποίο ξεκινά το Μεγάλο Σάββατο και τελειώνει την Λαμπρή Δευτέρα. Σε αυτό, συμμετέχουν όλοι οι ανύπαντροι άνδρες του χωριού, τηρώντας διάφορους κανόνες, όπως η βούρνα, δηλαδή το ρίξιμο των «ανυπάκουων» σε μία γούρνα με νερό.Επίσης, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης οι κάτοικοι ανάβουν τον καλαφουνό, μια μεγάλη φωτιά που συμβολίζει το κάψιμο του Ιούδα και η οποία πρέπει να παραμείνει αναμμένη έως την Κυριακή του Πάσχα.
Το τραπέζι της Ανάστασης περιλαμβάνει την παραδοσιακή μαγειρίτσα και βραστό κεφάλι κατσικιού και την Κυριακή το τοπικό φαγητό του Πάσχα, λαμπριάτη (αρνί η κατσίκι, γεμιστό με ρύζι και εντόσθια). Τέλος, το Σάββατο του Λαζάρου οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια».
Στην ακριτική Κάρπαθο, τα πασχαλινά έθιμα ξεχωρίζουν στο ορεινό χωριό Όλυμπος, όπου οι κάτοικοι ακολουθούν παραδόσεις πένθους και θρήνου στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, αλλά και λαμπρού εορτασμού, που κορυφώνεται τη Λαμπρή Τρίτη. Αποχωρίζονται τις παραδοσιακές πολύχρωμες στολές τους μόνο τη Mεγάλη Eβδομάδα, όταν τις αντικαθιστούν με μια «πένθιμη» ενδυμασία. Μετά το συγκινητικό επιτάφιο της Μεγάλης Παρασκευής, οι γυναίκες ετοιμάζουν το Μεγάλο Σάββατο, το λαμπριάτικο οφτό για την επόμενη μέρα, δηλαδή κατσικάκι ή αρνί με γέμιση, κυρίως από ρύζι. Τη Δευτέρα του Πάσχα οι γυναίκες πηγαίνουν στους φούρνους, για να φουρνίσουν πασχαλινές πίτες με μυζήθρα και μπαχαρικά και στη συνέχεια στο νεκροταφείο για να ασπρίσουν και να στολίσουν με λουλούδια τους τάφους. Οι Ολυμπίτες στολίζουν τη Λαμπρή Τρίτη τις εικόνες της εκκλησίας με χρωματιστές μαντίλες και τις κουβαλάνε στα χέρια, οδεύοντας ξανά προς το νεκροταφείο.
Στην… πεταλούδα του Αιγαίου, την Αστυπάλαια, οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα «κιτρινοκούλουρα», κουλούρια άγλυκα, κριτσανιστά και μάλλον πικάντικα, αρωματίζοντάς τα με ζαφορά, το πολύτιμο μυρωδικό από τον κρόκο, που μαζεύουν κάθε Νοέμβρη στα βουνά. Η Κυριακή του Πάσχα είναι ημέρα αγάπης και χαράς και μετά την πρωινή λειτουργία γίνεται το κάψιμο του Ιούδα κάτω από το επιβλητικό κάστρο και φυσικά ακολουθεί φαγοπότι με το ιδιαίτερο σε γεύση «λαμπριανό» και νησιώτικο γλέντι.
Το νησί των σφουγγαράδων, η Κάλυμνος, έχει παράδοση στα πασχαλινά έθιμα. Tην Kυριακή του Πάσχα, στους δύο λόφους που υψώνονται πάνω από το λιμάνι, παρέες νεαρών κυρίως Kαλύμνιων, φτάνουν με δυναμίτες. Λίγο μετά τις πέντε το απόγευμα δίνεται το σύνθημα και αρχίζουν οι εκρήξεις, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι αργά το βράδυ.
Το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό, ονομάζεται μουούρι , δηλαδή αρνί με γέμιση και η προετοιμασία του απαιτεί ώρες. Μένει στο φούρνο όλη τη νύχτα του Σαββάτου έως την Κυριακή το πρωί. Το άναμμα του φούρνου γίνεται το απόγευμα του Μ. Σαββάτου και είναι μια ιεροτελεστία.
Στο μικρό Καστελλόριζο, μια ανάσα από τα Μικρασιατικά παράλια, ο χορός των κοριτσιών που στήνεται στον αυλόγυρο του Μητροπολιτικού ναού το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, είναι από τα γραφικότερα λαμπριάτικα έθιμα, ενώ επίσης προσφέρονται παραδοσιακά γλυκά και σουμάδα.
Η Πάτμος, το νησί της Αποκάλυψης με το κάστρο και το μοναστήρι του που δεσπόζει σε όλο το Αιγαίο, γιορτάζει με το δικό της, ιδιαίτερο τρόπο το Πάσχα. Από την Κυριακή των Βαΐων, οι στολισμοί, το γιορτινό τραπέζι και η θρησκευτικές παραδόσεις, εντάσσουν τον επισκέπτη στο πασχαλινό κλίμα. Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τις λειτουργίες στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, που είναι χτισμένο στη σπηλιά που αποτέλεσε το ασκητήριο του Ευαγγελιστή. Το έθιμο που κάνει το Πάσχα στην Πάτμο ξεχωριστό, είναι η τελετή του Νιπτήρα, το πρωί της Μ. Πέμπτης, το οποίο αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου: ο Ηγούμενος, όπως ακριβώς ο Ιησούς, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών που κάθονται γύρω από τη μεγάλη εξέδρα, όπως οι μαθητές στο Μυστικό Δείπνο. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης στη Μονή του Αγίου Ιωάννη και το ίδιο βράδυ όλοι οι επιτάφιοι συναντιούνται στις πλατείες της Σκάλας και της Χώρας. Η Ανάσταση γίνεται επίσης στο Μοναστήρι και ανήμερα του Πάσχα, διαβάζεται το Ευαγγέλιο σε επτά γλώσσες.
Πόπη Αθανασοπούλου
Πηγή από pathan@clickatlife.gr
Έθιμα από την Κρήτη
Χανιά
Η περίοδος του Πάσχα αλλά και η προετοιμασία που αρχίζει με την νηστεία της σαρακοστής είναι ιδιαίτερη και στην Κρήτη. Τα κύρια φαγητά που παρασκευάζουν οι νοικοκυρές της Κρήτης για τη Σαρακοστή του Πάσχα είναι τα άγρια χόρτα: καλίτσες (γλυκά πρώιμα άγρια ραδίκια), ασκολύμπροι (ασκόλυμπρα άγρια-αγκάθινα χόρτα), τζόχοι (ζοχοί), ψικοσιρίδες (πικρώδη άγρια χόρτα), χοιρομουρήδες (άσχημα στην εμφάνιση, όμως νοστιμότερα άγρια χόρτα), σταμναγκάθι (αγκαθωτό ραδίκι), ραπανίδες και βεβαίως οι χοχλιοί (σαλιγκάρια βραστά, μπουμπουριστά), τα διάφορα γιαχνί, τα παπούλια (βραστά όσπρια), ο χυλός (με αλεσμένο στάρι), οι βρουβόπιτες (πίτες με χόρτα ή γούλες), τα κουκιά (βραστά και πουρέ).
Από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης οι γυναίκες καταγίνονται με το ζύμωμα. Ζυμώνουν τα καλιτσούνια (χειροποίητες πιτες με μυζήθρα, που παλιά γινόταν τηγανιστά και όχι στο φούρνο, όπως γίνεται σήμερα με τα καλούμενα λυχναράκια), τα τσουρέκια και τις λαμπροκουλούρες. Η λαμπροκουλούρα δεν έχει στη μέση τρύπα, όπως τα μικρά κουλούρια σήμερα για λόγους οικονομίας και στο κέντρο της μπαίνουν κανονικά τρία κόκκινα αβγά.
Το στόλισμα του Επιταφίου με λουλούδια και στεφάνια αρχίζει το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης με τις νοικοκυρές να προσπαθούν να στολίσουν τον "καλύτερο Επιτάφιο". Μετά την περιφορά παίρνουν τα λουλούδια στα σπίτια για να φέρουν ευλογία σε κάθε νοικοκυριό.
Την παραμονή της Ανάστασης τα παιδιά σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από ξύλα και στην κορυφή βάζουν ένα σκιάχτρο που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο ιερέας λέει το ''Χριστός Ανέστη'', βάζουν φωτιά και καίνε τον Ιούδα. Η καμπάνα του χωριού χτυπά και ο ουρανός στολίζεται από πολύχρωμα βεγγαλικά. Σε πολλές περιοχές κυρίως στην ύπαιθρο ακούγονται και μπαλωθιές (πυροβολισμοί στον αέρα).
Παλιά ο επίτροπος της κάθε εκκλησίας δύο ώρες πριν την Ανάσταση έπαιρνε ένα σήμαντρο και κτυπώντας το γυρνούσε από γειτονιά σε γειτονιά, για να ξυπνήσει - προσκαλέσει τους πιστούς για τη Θεία Λειτουργία - Ανάσταση. Φεύγοντας οι πιστοί από το σπίτι, για να πάνε στην εκκλησία και να ακούσουν το "Χριστός Ανέστη" ανάβουν στην αυλή μια μικρή φωτιά (μικρή φουνάρα) για κάψιμο του Ιούδα του σπιτιού, πάνω από την οποία περνούν όλοι, μικροί μεγάλοι, κάνοντας ταυτόχρονα το σταυρό τους και μια ευχή.
Με το "δεύτε λάβετε φως", οι πιστοί με ένα κερί ή φαναράκι μεταφέρουν το Αγιο Φως στο σπίτι τους αμίλητοι, πιστεύοντας ότι έτσι θα γίνει κάτι καλό στο σπιτικό τους ή ότι έτσι θα φύγουν οι δαίμονες.
Το Πάσχα οι σύντεκνοι οι νονοί, πηγαίνουν στους βαφτισιμιούς τους το κουλούρι της Λαμπρής, κόκκινα αβγά και το κερί της Ανάστασης. Φυσικά μαζί με άλλα δώρα, όπως ρούχα παπούτσια και παιχνίδια.
Στην Κρήτη το Πάσχα παλιά δεν σούβλιζαν αρνί, απλά έσφαζαν ένα σφακτό, ρίφι ή αρνί και μ' αυτό έκαναν διάφορα φαγητά (οφτό, βραστό, κοκκινιστό, αυγολέμονο). Σήμερα πάντως το σούβλισμα του οβελία συνοδεύει απαραίτητα την γιορτή.
Ηράκλειο
Το Σάββατο του Λαζάρου σε αρκετά χωριά, κορίτσια, που τα έλεγαν λαζαράκια, μάζευαν λουλούδια και στόλιζαν ένα καλαθάκι. Την ημέρα της εορτής, κρατώντας το καλαθάκι τους, πήγαιναν σε όλα τα σπίτια του χωριού, τραγουδώντας τα κάλαντα του Λαζάρου.
Ένα άλλο έθιμο που διατηρείται στο νομό Ηρακλείου αφορά σε παιδιά που έχουν πάρει βαγιά, τα στολίζουν με λουλούδια και βγαίνουν στους δρόμους και στα σπίτια ψάλλοντας τα κάλαντα του Λαζάρου.
Tη Μεγάλη Πέμπτη, οι γυναίκες βάφουν τα αβγά, που παλιά αυτό γινόταν από τα χρώματα των λουλουδιών -κυρίως της κόκκινης παπαρούνας αλλά και των μπατζαριών.
Την Μεγάλη Πέμπτη παλαιοτέρα με αγριολούλουδα και λεμονανθούς έφτιαχναν στεφάνια για να τα τοποθετήσουν το βράδυ της ίδιας ημέρας στον Σταυρωμένο Ιησού. Σήμερα τα στεφάνια αυτά συνήθως παραγγέλνονται σε ανθοπωλεία.
,BR> Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής και όταν στις εκκλησίες ψάλλονταν οι Μεγάλες Ώρες, παιδιά κάθε ηλικίας ξεχυνόνταν στους δρόμους των χωριών και από τις αυλές των σπιτιών μάζευαν λουλούδια και τα πήγαιναν στις εκκλησίες για το στολισμό των Επιταφίων.
Ακόμη σε πολλά χωριά της Κρήτης τη Μεγάλη Παρασκευή, νέοι και νέες κρατώντας ένα Σταυρό με στεφάνι γυρνούν τους δρόμους των χωριών και ψάλλουν το μοιρολόι της Παναγιάς: «σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα Μαυρη Μέρα …»
Επίσης το Μεγάλο Σάββατο μετά το «Ανάστα ο Θεός» όλοι οι πιστοί με ευλάβεια μεταφέρουν στο σπίτι τα καλορίζικα -είναι τα άνθη από τον Επιτάφιο- ενώ αναμένουν με αγωνία νηστεύοντας όλη την ημέρα μέχρι το βράδυ της Ανάστασης. Μάλιστα τραγουδάνε και το:
«Μεγάλο μου Σαββάτο/
και πως θα σε περάσω/
που έχεις πέντε κολατσιά/
και πέντε μεσημέρια/
και ακόμη απομεσήμερα/
και έχεις ακόμη μέρα».
Ακόμη πριν την Ανάσταση, τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο ιερέας λέει το ''Χριστός Ανέστη'' βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και μάλιστα οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν 3 μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει γιατί το θεωρούσαν για καλό. Ξυπνούσαν ακόμα και τη νύχτα να πάνε να την χτυπήσουν.
Στην Κρήτη το Πάσχα παλιά δεν σούβλιζαν αρνί αλλά αφού έσφαζαν ένα ρίφι ή αρνί, έκαναν διάφορα φαγητά (οφτό, αντικριστό, βραστό, κοκκινιστό, αυγολέμονο με αγκινάρες κ.α.), ενώ το γλέντι κρατούσε επί ώρες για να συνεχισθεί και την επομένη μια και τις περισσότερες χρονιές η Δευτέρα του Πάσχα ήταν παράλληλα και η γιορτή του Αϊ Γιώργη.
Πηγή από : http://omogeneia.ana-mpa.gr/press.php?id=9532
Έθιμα από τις Σποράδες
Σκόπελος
Ανοιξιάτικη φύση, κατανυκτικό κλίμα, αρώματα και παραδοσιακές γεύσεις είναι μερικές από τις εικόνες που συνθέτουν την εικόνα της πασχαλιάτικης Σκοπέλου. Με τα πολυάριθμα μοναστήρια και τις αμέτρητες εκκλησιές της, η καταπράσινη Σκόπελος προσφέρει πολλές επιλογές στους επισκέπτες της για τις άγιες αυτές ημέρες.
Μοναδική είναι η Μεγάλη Παρασκευή, όπου μπορεί κανείς να επισκεφτεί την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Γλώσσα, για να ζήσει από κοντά το φημισμένο έθιμο του «Άρατε Πύλας», το οποίο αναπαριστά τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στον Άδη. Εναλλακτικά, μπορεί να βρεθεί στη χώρα, όπου οι επιτάφιοι από όλες τις εκκλησίες συναντιούνται στην παραλία και αναμέτριονται σε ομορφιά.
Ανάψτε ένα κερί στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, με το χρυσό τέμπλο και τη μοναδική θέα στην πόλη, στη Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρα και στο ναό του Αγ. Γεωργίου, με το διακοσμημένο από βότσαλα πάτωμα.
Ανήμερα το Πάσχα, οι κάτοικοι του νησιού οργανώνουν αποδράσεις στην εξοχή, στα «καλύβια» τους, όπου ψήνουν με μαεστρία τα ντόπια αρνιά ή κατσίκια. Φιλόξενοι και εξωστρεφείς, καλοδέχονται τους περαστικούς με ένα ποτήρι ντόπιο κρασί παρέα με έναν εκλεκτό μεζέ.
Οι περίπατοι στην ολάνθιστη φύση, η βόλτα στην πανέμορφη χώρα και τους παραδοσιακούς οικισμούς και -γιατί όχι- μια δροσερή βουτιά στα κρυστάλλινα νερά, για τους πιο τολμηρούς, είναι μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους μπορούν οι επισκέπτες να απολαύσουν τη φρεσκάδα της ανοιξιάτικης Σκοπέλου.
Αλόννησος
Στην Αλόννησο, τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του επιταφίου στο λιμάνι το οποίο είναι φωταγωγημένο, ενώ τα εγκώμια ψάλλονται από χορωδία γυναικών. Το Μεγάλο Σάββατο, ο αιδεσιμολογιότατος π. Αβραάμ Αποστολίδης, αφού δώσει το άγιο φως, μοιράζει κόκκινα αβγά στους χριστιανούς, οι οποίοι τα τσουγκρίζουν και εύχονται «Χριστός Ανέστη» όπως και πασχαλιάτικα τσουρέκια. Ανήμερα το Πάσχα οι γυναίκες μαγειρεύουν κατσικάκι με πατάτες στο φούρνο ή στη σούβλα και ψωμί ζυμωτό, ενώ ετοιμάζουν παραδοσιακά γλυκά, αμυγδαλωτά και χαμαλιά. Τη Δευτέρα του Πάσχα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αλοννήσου διοργανώνει πανηγύρι στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Μετά τη λήξη της Θείας Λειτουργίας, οι κάτοικοι με τους επισκέπτες ψήνουν κρέας στη σχάρα, τρώνε ριζόγαλο που προσφέρεται από τους βοσκούς, ενώ το κόκκινο κρασί ρέει άφθονο. Το χορευτικό συγκρότημα του Πολιτιστικού Συλλόγου χορεύει παραδοσιακούς χορούς έξω από το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Η παράδοση συναντά την ομορφιά του τοπίου. Με αυτόν τον τρόπο το πανηγύρι τελειώνει με λαμπρότητα.
Πηγή από http://e-thessalia.gr/
Έθιμα από την Ήπειρο
Οι προετοιμασίες για τον εορτασμό του Πάσχα ξεκινούσαν πριν την Μ. Εβδομάδα με τον καθαρισμό του σπιτιού και το ασβέστωμα της αυλής .
Το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι των χωριών της Ηπείρου πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα του Λαζάρου,κρατώντας ένα καλάθι (σπόρτα), που ήταν στολισμένο με λουλούδια και κουδούνια και ο σπιτονοικοκύρης τους φίλευε με αυγά.
Τη Μεγάλη Πέμπτη, από το πρωί οι γυναίκες ζύμωναν τσουρέκια και έβαφαν τα αυγά. Το πρώτο βαμμένο αυγό που έβγαζαν από την κατσαρόλα το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και το φύλαγαν εκεί μέχρι το επόμενο Πάσχα. Το αυγό αυτό ήταν κάτι σαν φυλαχτό για το σπίτι τα χωράφια και τα ζώα. Το αυγό της προηγούμενης χρονιάς θάβονταν στα χωράφια ή στα μαντριά πιστεύοντας ότι έτσι τα «γεννήματα» της γης ή των ζώων θα είναι πολλά.
Το βράδυ της Ανάστασης οι νοικοκυραίοι γυρνώντας από την εκκλησία και πριν μπουν στο σπίτι σταύρωναν την εξώπορτα με το Άγιο Φως και μετά άναβαν το καντήλι έτσι ώστε να μπορέσουν να κρατήσουν το Άγιο Φως όλο το χρόνο στο σπίτι.
Πατροπαράδοτο γεύμα της Κυριακής του Πάσχα ήταν το σουβλιστό αρνί. Όμως παραδοσιακή θεωρούταν η γάστρα στην οποία έψηναν το πασχαλινό κρέας. Συνήθιζαν επίσης να φτιάχνουν πολλών ειδών πίτες. Ακόμα ένα παραδοσιακό ηπειρώτικο φαγητό, ήταν η συκωταριά με σπανάκι στη γάστρα το οποίο το έτρωγαν αντί για μαγειρίτσα. Σε πολλά χωριά μαζεύονταν οι χωριανοί στις πλατείες ή στις αλάνες έψηναν, έτρωγαν, έπιναν και γλεντούσαν όλοι μαζί.
Οι πασχαλινές εθιμικές και λατρευτικές εκδηλώσεις ολοκληρώνονταν την Κυριακή του Πάσχα με τον Εσπερινό της Αγάπης. Στα χωριά που πολιούχος είναι ο Αγ. Γεώργιος συνήθισαν επίσης, να κάνουν γλέντια τα οποία διαρκούσαν μέχρι την Τρίτη μέρα του Πάσχα.
Όλα τα παραπάνω έθιμα αναβιώνουν, ευτυχώς, ακόμα και στις μέρες μας
Πηγή από www.ipirotikos.g
|
