 |
| φωτο: https://atexnos.gr/ |
22 Ιούνη 1973 και μεσούσης της δικτατορίας των συνταγματαρχών ανεβαίνει το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη "Το μεγάλο μας τσίρκο" από τον θίασο της Τζένης Καρέζη και του Κώστα Καζάκου.
Είμαι τυχερή που βίωσα μια τέτοια παράσταση.
Δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω τον Ρωμιό και το Ρωμιάκι που με τη μηχανή του χρόνου με πήγαν πίσω και με χιούμορ αλλά και με πικρές αλήθειες μου έδωσαν ένα ουσιαστικό μάθημα της ιστορίας της πατρίδας μας, ούτε τους στίχους τους ντυμένους μοναδικά με τη μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, ούτε τη συγκλονιστική ερμηνεία τους από τον μεγάλο Νίκο Ξυλούρη. Μια παράσταση ζωής που σ' έκανε να θέλεις να βγεις μπροστάρης και να υψώσεις τη φωνή σου για την Ελευθερία και την Δημοκρατία. Ένα έργο πάντα επίκαιρο...!
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ-Η απαγορευμένη παράσταση full album
Τα παρακάτω κείμενα είναι από το ιστολόγιο https://totheatro.blogspot.com/
"Όλα αυτά θα έπρεπε να ειπωθούν ρωμαίικα, ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θα 'πρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο, άπιαστο σχεδόν. Χρειαζόμασταν ένα συγγραφέα με ταλέντο, πείρα και γνώση. Απευθυνθήκαμε στον Καμπανέλλη γιατί, εκτός απ' αυτά, διαθέτει κι ένα ακόμα ακριβό στοιχείο. Στα έργα του χτυπάει πυρετικά, σπαραχτικά και γνήσια ο σφυγμός αυτής της ράτσας."
Τζένη Καρέζη
«Όπως στη λαϊκή μας τέχνη, συνδυάστηκε κι εδώ το χοντρό γέλιο με τη λεπτότερη σάτιρα κι ο σαρκασμός για μια εθνική καρπαζιά με τη δυνατότερη εθνική ανάταση.»
Κώστας Καζάκος
«Πριν γράψω "Το μεγάλο μας τσίρκο", είχα πει πολλές φορές, σε πολλές παραστάσεις, πως ο τόπος μας μοιάζει με τον Κρόνο, το θεό που έτρωγε τα παιδιά του. Γι΄αυτό και το κείμενο αναφέρεται τόσο συχνά στον Κρόνο, γι΄αυτό τοποθετήσαμε στην παράσταση και σε κυρίαρχη θέση δυο μεγάλα φίδια. Με πλαίσιο αυτό το τόσο παραστατικό σύμβολο ο θεατής είχε μια πρώτη ειδοποίηση για το τι θα λέγαμε.Το έργο γράφτηκε για να δώσει στο κοινό που συγκεντρώνεται στο Θέατρο την ευκαιρία να εκδηλωθεί με σαφή στόχο. Προσέφερε στο θεατή τη δυνατότητα να κάνει άμεσες συναρτήσεις με την πολιτική κατάσταση. Είχαμε δικτατορία. Ήταν ανάγκη να μαζεύουμε κια να στρέφουμε εναντίον της όλες τις αρνήσεις. Ακόμα κι αυτές που μπορούσε να κινητοποιήσει κανείς με τα γέλια και με τα χειροκροτήματα σε μια θεατρική παράσταση.»
Ιάκωβος Καμπανέλλης
Το έργο παρουσιάζεται στους λογοκριτές της χούντας... ήδη λογοκριμένο, έτσι που εκείνοι λυπούνται το θίασο για τη μεγάλη αποτυχία που ετοιμάζει! Τα κείμενα παραδίδονται χωρίς σειρά και τμηματικά, ενώ άλλα έχουν γραφτεί με σκοπό να "κοπούν" και να χρησιμοποιηθούν ως κάλυψη.Είναι η περίοδος που η ελπίδα έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή. Αρκετοί γνωστοί έχουν μιλήσει ανοιχτά κατά της δικτατορίας και αρκετά έργα έχουν γραφτεί με αντιχουντικά μηνύματα.
Το έργο παρουσιάζεται στους λογοκριτές της χούντας... ήδη λογοκριμένο, έτσι που εκείνοι λυπούνται το θίασο για τη μεγάλη αποτυχία που ετοιμάζει! Τα κείμενα παραδίδονται χωρίς σειρά και τμηματικά, ενώ άλλα έχουν γραφτεί με σκοπό να "κοπούν" και να χρησιμοποιηθούν ως κάλυψη.
Είναι η περίοδος που η ελπίδα έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή. Αρκετοί γνωστοί έχουν μιλήσει ανοιχτά κατά της δικτατορίας και αρκετά έργα έχουν γραφτεί με αντιχουντικά μηνύματα.
"Το μεγάλο μας τσίρκο" κάνει πρεμιέρα στις 22 Ιούνη του 1973, τη χρονιά της εξέγερσης, απέναντι από το Πολυτεχνείο, στο θέατρο Αθήναιον.
Σύντομα μετατρέπεται σε διαμαρτυρία κατά της δικτατορίας και οι θεατές προσέρχονται σα σε πορεία.
Το χειμώνα μεταφέρεται στο Ακροπόλ.
Το Νοέμβρη του 1973, λίγους μήνες μετά την πρεμιέρα και λίγες μέρες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο Κώστας Καζάκος και η Τζένη Καρέζη, βρίσκονται στο σπίτι τους και, μαζί με άλλους που κρύβονται εκεί, αντιγράφουν την εκπομπή του Πολυτεχνείου, όταν χτυπάει η πόρτα.Οι νέες και οι νέοι προσπαθούν να διαφύγουν από την ταράτσα, πηδώντας στο διπλανό διαμέρισμα του Ντίνου Δημόπουλου. Είναι οι άντρες της αφάλειας, που συλλαμβάνουν την Καρέζη. Αργότερα συλλαμβάνουν και τον Καζάκο και το θέατρο κλείνει.
Η βία που τους ασκείται στην ΕΑΤ ΕΣΑ είναι ψυχολογική: ακούν και βλέπουν από τις χαραμάδες τους βασανισμένους, η Καρέζη κρατείται σ' ενα τεράστιο δωμάτιο γεμάτο με μηχανισμούς βασανιστηρίων.
Το Δεκέμβρη οι δυο θιασάρχες αφήνονται ελεύθεροι και το θέατρο ανοίγει ξανά.
Στην αυλαία της πρώτης τους παράσταση μετά την απφυλάκισή τους, ζουν ένα πολύ συγκινητικό περιστατικό. Στο τέλος, οι θεατές τους ραίνουν με κόκκινα γαρύφαλλα, που έχουν φέρει κρυμμένα σε σακάκια και τσάντες!
Τα συνθήματα του έργου γίνονται συνθήματα των εξεγερμένων του Πολυτεχνείου. Το θέατρο γεμίζει με τραυματίες, μόλις αποφυλακισθέντες και βασανισμένους που σπεύδουν να δουν την παράσταση, αλλά και με ανθρώπους της χούντας, που καταλαβαίνουν πια πως κάτι πολύ επικίνδυνο τους διέφυγε! Καταγράφουν τις σκηνές στις οποίες οι θεατές χειροκροτούν, "κόβουν κίνηση" και μεταφέρουν τις πολύτιμες πληροφορίες στους ανωτέρους τους, που με τη σειρά τους απειλούν τους συντελεστές της παράστασης.
Την ίδια χρονιά η παράσταση ηχογραφείται σε ένα διπλό δίσκο.
Τον Ιούλη του 1974, μετά την πτώση της χούντας, ο Καμπανέλλης εμπλουτίζει με επίκαιρα κείμενα το έργο και "Το μεγάλο μας τσίρκο 2" παρουσιάζεται πανηγυρικά σε μια παράσταση - υποδοχή των εξόριστων και ύστερα περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Θεσσαλονίκη μόνο το παρακολούθησαν 49.000 θεατές!
Το χειμώνα του 1976 "Το μεγάλο μας τσίρκο" περιοδεύει στους μετανάστες της Δυτικής Γερμανίας και παρουσιάζεται σε 65 πόλεις και χωριάς της.
Υπολογίζεται ότι συνολικά παρακολούθησαν το έργο περισσότεροι από 550.000 θεατές!
Ρεζιλίκια!
απόσπασμα από Το μεγάλο μας τσίρκο"
του Ιάκωβου Καμπανέλλη
ΡΩΜΙΑΚΙ: Αυτός μου 'πε ότι σας δικάσανε για προδοσία, αλήθεια είναι;
ΑΓΑΛΜΑ: Το κρύβουνε;...
ΡΩΜΙΑΚΙ: Όχι, αλλά ως φαίνεται δεν το πολυλένε κιόλας! Και δεν μου λέτε, γελούσατε και τότε;
ΑΓΑΛΜΑ (Κολοκοτρώνης): Λιγάκι...
ΡΩΜΙΑΚΙ: Εσείς, όμως, κύριε Κολοκοτρώνη, άμα είπανε "εις θάνατο διά προδοσία", δεν φαρμακωθήκατε;
ΡΩΜΙΑΚΙ: Με ποιο;
ΑΓΑΛΜΑ: Που μου δώσανε χάρη.
ΡΩΜΙΑΚΙ: Ευτυχώς!
ΑΓΑΛΜΑ: Ρεζιλίκια! Για σκέψου να δεις... Εμένα με 45 χρονους στον πόλεμο με βγάνουν προδότη. Αλλά τέλος πάντων ειρήνη είχαμε, εχτρούς είχα, εξουσία ήτανε! Το καταλαβαίνω! Αλλά το να μπορεί να δίνει χάρη στους γερόντους Πλαπούτα και Κολοκοτρώνη ένα σκολιαρούδι που 'ρθε ψες από τη Μπαβάρια με διαλογή των ξένων "Όθων, βασιλεύς των Ελλήνων", αυτό δεν το κατάπια ούτε πεθαμένος... Βρε, τι γέλιο κάνω πεθαμένος άνθρωπος, ο Θεός να με συγχωρέσει!...
ΡΩΜΙΑΚΙ: Κι ύστερα;
ΑΓΑΛΜΑ: Και που λες, ύστερα μου κάνανε κι ένα γλέντι στο παλάτι για να με τιμήσουνε... Με βάνει ο βασιλιάς να καθίσω πλάι του... σε μια στιγμή λέει του διερμηνέα να με ρωτήσει... "Ποια τιμή και ανταμοιβή θέλω κι ό,τι να 'ναι θα μου τις δώσει." Λες και θα τις έβγανε από τη δική του κασέλα... Κοιτάζω ένα γύρο το παλάτι... Βλέπω την αλεπού το γραμματέα της Δικαιοσύνης που μου 'χε σκαρώσει την κατηγορία... Ήταν άσπρος σαν εγγλέζικο χασέ. Τον λυπήθηκα... Βλέπω τους εχτρούς μου του Βουλευτικού... Σφιγγόντανε σαν να πάθανε κόψιμο... Βλέπω τους Μπαβαρέζους μες στα λούσα τους... Ψευτοκάνανε τους ευχαριστημένους... Γυρίζω στο βασιλιά... Μύριζε κολώνιες... Λέω από μέσα μου "άι σιχτίρ"... Λέω με τη φωνή μου ... Τι θέλω; Πες στα βιολιά να παίξουν ένα κλέφτικο. Άντε πηγαίνετε τώρα γιατί έχω να ετοιμαστώ γι' αύριο.
ΡΩΜΙΟΣ: Αύριο; Τι θα γίνει αύριο;
ΑΓΑΛΜΑ (Κολοκοτρώνης): "Αύριο ξημερώνει πάλι 25 του Μάρτη... Θα 'ρθουνε με στεφάνια και τούμπανα... Εγώ θα 'μαι κει πάνω σαν άγαλμα... Και σαν έρθει η στιγμή να βγει μπροστά ο μαγκούφης που θα βγάλει το λόγο "Στάσου!"... θα του πω... "Κάθε χρόνο το λόγο τον εβγάνατε εσείς!... Φέτος θα τον βγάλουμε μεις... Και πρώτα πρώτα εσύ, κύριε ρήτορα, της ημέρας... Ελόγου σου δεν είσαι που 'ριξες φυλακή το Νικηταρά; Κρύψε τα χαρτιά σου! Κρύψ' τα π' αναθεμά σε, σπεκουλαδόρε της ελευτερίας γιατί θα σε βάλω να τα καταπιείς και θα στουμπώσει το κωλάντερό σου. .. Κάνε πίσω τώρα...
Για ακούτε, βρε τωρινοί Έλληνες... Άμα σας φέρνουνε για παράδειγμα εμάς τους πεθαμένους, μάθετε να ξεχωρίζετε με ποια πονηριά σας το λένε... Κι άμα σας λένε για την ελευτερία που πολεμήσαμε, να τη βλέπετε πρώτα αν έχει τέσσερα μάτια. Δυο μπροστά για να βλέπει τον Τούρκο και δυο πίσω για να βλέπει εκείνον που θέλει βα φύγει ο Τούρκος, για να γίνει αφέντης ατός του! Προσέχετε, Έλληνες, εμείς οι παλιοί όσο ζούσαμε πολλά επικραθήκαμε και αδικηθήκαμε, μην αφήνετε τους σπεκουλαδόρους να κάνουνε τους πεθαμένους πολεμιστές κάλπικη μονέδα για να σας πουλάν και να σας αγοράζουνε...Κι αν θέλετε στ΄αλήθεια να τιμήσετε εμάς τους παλιούς, μη μας τηράτε πλέον. Κάμετε το δικό σας δρόμο, πάτε μπροστά και λησμονήστε μας! Εμάς το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε και δεν μοιάζει με το δικό σας. Μη σας λένε πως εμείς, αγράμματοι, μ' ένα ξεροκόμματο και με την πίστη στο Χριστό κάναμε θάματα!... Πού 'σαι, ορέ Καραϊσκάκη, να τα πεις καλύτερα!
Εμείς επολεμήσαμε για να 'χετε εσείς τα γράμματα και το ψωμί που δεν είχαμε και να μη χρειάζεστε θάματα για να ζήσετε ζωή ανθρωπινή... 'Ει, Παπαφλέσσα, σήκω κι έλα βοήθα. Αφήστε το δικό μας αγώνα και κοιτάτε το δικό σας... Πού 'ναι η 3η του Σεπτέμβρη; ... Πού είναι το Σύνταγμά σας; Ο Σεπτέμβρης είναι παιδί του Μάρτη κι εσείς παιδιά δικά μας.Οι πεθαμένοι με τα πεθαμένα και οι ζωντανοί με τα ζωντανά... Εμείς τι άλλο θέμε; Πού είσαι, Καραϊσκο!... Φλέσσα!... Αντρούτσο... Έμπα μπροστά, γέρο-Πλαπούτα... Άι μπράβο... παίξτε μας ένα τσάμικο...
